نۆۋەتتىكى بۆلەك :ناماز
دەرس جۈمە نامىزى.
ئاللاھ تائالا جۈمە كۈنى پىشىن نامىزىنىڭ ۋاقتىدا ئىسلام دىنىنىڭ ئەڭ چوڭ ئالامەتلىرىنىڭ بىرى بۇلغان جۈمە نامىزىنى تەكىت بىلەن پەرىز قىلدى، مۇسۇلمانلار ئۇنىڭغا ھەپتىدە بىر قېتىم يىغىلىپ ئىمامنىڭ ۋەز نەسىھەتلەرنى ۋە كۆرسەتمىلەرنى ئاڭلاپ ئاندىن جۈمە نامىزىنى ئوقۇيدۇ.
جۈمە كۆننىڭ پەزىلىتى.
جۈمە كۈنى ھەپتىنىڭ ئەڭ ئۇلۇغ ۋە ئەڭ شەرەپلىك كۈنىدۇر، ئاللاھ تائالا ئۇنى تۇرلۇك ئارتۇقچىلىق بىلەن باشقا كۈنلەردىن پەزىلەتلىك قىلدى، مەسىلەن:
ئۇ كۈننى ئاللاھ تائالا باشقا ئۇممەتلەردىن ئايرىم مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ ئۇممىتىگە خاس قىلدى. پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ئېتقاندەك: «ئاللاھ بىزدىن بۇرۇنقىلارنى جۈمە كۈنىدىن ئازدۇردى، شەنبە كۈنى يەھۇدىيلارغا، يەكشەنبە كۈنى خىرىستىيانلارغا بولغان، ئاللاھ بىزنى يارتىپ جۈمە كۈنىگە يېتەكلىدى» (مۇسلىم رىۋايتى:856).
ئۇكۆندە ئادەم ئەلەيھىسسالام يارىتىلغان، ۋە قىيامەتمۇ ئۇ كۈندە بۇلىدۇ، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ئېتقاندەك: «قۇياش چىقىدىغان ئەڭ ياخشى كۈن جۈمە كۈنىدۇر. ئۇنىڭدا ئادەم يارىتىلغان، شۇ كۈندە ئۇ جەننەتكە كىرگۈزىلگەن، ۋە شۇ كۈنى ئۇنىڭدىن چىقىرلىندى، قىيامەتمۇ پەقەت جۈمە كۈنىدە بۇلىدۇ» (مۇسلىم رىۋايتى: 854).
جۈمە نامىزى كىمگە پەرىز بۇلىدۇ؟
بىر مۇسۇلمان ئۈچۈن جۈمە نامىزىدىن بۇرۇن يۇيۇنۇش، ۋەز-نەسىھەت باشلىنىشتىن بۇرۇن مەسچىتكە بالدۇر بېرىش، ئەتىر ئېشىلتىش، ۋە ئەڭ ياخشى كىيىملەرنى كىيىش مۇستەھەپدۇر.
مۇسۇلمانلار مەسچىتكە يىغىلىدۇ، ئىمام ئۇلارنىڭ ئالدى تېرىپىدىن مۇنبەرگە چىقىپ، جامائەتكە يۈزلىنىدۇ ۋە ئۇلارغا ئىككى خۇتبە ئۇقۇيدۇ، ئۇتتۇردا يەڭگىل ئولتۇرۇش ئارقىلىق ئايرىيدۇ، ئىكىلى خۈتبىدە جامائەتكە ۋەزە نەسيھەت قىلىپ ئاللاھتىن قورقۇشقا ئۈندەيدۇ، ئاندىن بىر قانچە ئايەت ئۇقىدۇ.
ئىبادەت قىلغۇچىلارغا ۋەز-نەسىھەتنى ئاڭلاش ۋاجىپتۇر. ئۇلارغا خۈتبىدىن پايدىلانماي گەپ سۈز قىلىش، ياكى جاينىماز ياكى شەغىل تۇپراقلار بىلەن ھەپىلىشىش چەكلىنىدۇ.
جۈمە نامىزنى ئۇقۇيالمىغان كىشى.
جۈمە نامىزى پەقەت جامائەتلەر تۇپلۇشۇپ مەسچىتتە ئۇقۇشقا بەلگىلەنگەن، كىمدىن قازا بۇلسا ياكى ئۆزرە سەۋەپلىك ئۇقۇيالمىسا، ئۇنىڭ ئورنىغا پىشىن ئوقۇيدۇ، ئەگەر جۈمە ئۇقۇسا دۇرۇس بۇلمايدۇ.
جۈمە نامىزىغا كېچىكىپ قالغان كىشى نىمە قىلىدۇ.
كىمكى جۈمە نامىزىغا كېچىكىپ ئىمامغا بىررە كئەتكىمۇ تۇلۇق يېتىشەلمىسە، ئۇ نامازنى پىشىن قىلىپ تاماملايدۇ.
ئايال ۋە سەپەر ئۈستىدىكىلەر قاتارلىق جۈمە نامىزىغا پەرز قىلىنمىغانلار، مۇسۇلمانلار بىلەن بىللە جۈمە ئۇقۇسا دۇرۇس بولىدۇ، ئۇنىڭ بىلەن پىشىن نامىزى ئۇ كىشىدىن ساقىت بۇلىدۇ.
جۈمە گە كىلىشنىڭ پەرىز لىكى.
شەرىئەت جۈمە نامىزى پەرىز قىلىنغانلارنىڭ جۈمەگە قاتنىشىشنى تەكىتلىدى، ھەمدە ئۇنىڭغا كۆڭۇل بۆلمەي دۇنيانىڭ مال مۈلۈكىگە بىرىلىپ كېتىشتىن ئاگاھلاندۇردى. ئاللاھ مۇنداق دىدى: «ئى مۇئمىنلەر جۈمە كۈنى ناماز ئۈچۈن ئەزان ئېتىلغاندا ئېلىم سېتىمنى قۇيۇپ ئاللاھنىڭ زىكرىگە ئالدىراڭلار. ئەگەر بىلسەڭلار بۇ سىلى ئۈچۈن ياخشىدۇر» [جۈمە سۈرىسى:9]
پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام جۈمە نامىزىغا كەلمىگەنلەرگە نېمە تەھدىد سالغان؟
پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام جۈمە نامىزىغا شەرئى ئۆزرە سىز كەلمىگەن كىشىگە تەھدىد بىلەن مۇنداق دىدى: «جۈمە نامىزىنى ئۈچ قېتىم كۈڭۈل بۆلمەي ئۆزرە سىز تەرىك ئەتكەن كىشىنىڭ قەلبىنى ئاللاھ پىچەتلىۋەتسۇن» (ئەبۇداۋوت رىۋايتى:1052، ئەھمەد رىۋايتى:15498. يەنى ئۇنى پېچەتلەپ يېپىپ، ئۇنىڭدا مۇناپىقلار ۋە ئاسىيلىق قىلغۇچىلارنىڭ قەلبىگە ئوخشاش نادانلىق ۋە ھەقتىن يىراقلىشىشنى ئورنىتىشدۇر.
جۈمە ۋاجىپ بولغان كىشى ئۈچۈن جۈمە نامىزىغا قاتناشماسلىققا ئىتىبارغا ئېلىندىغان رۇخسەت، ھەر قانداق ئادەتتىن تاشقىرى ئېغىر قىيىنچىلىق ئىش، ياكى ئۇ مۇسۇلماننىڭ تۇرمۇشىغا ياكى سالامەتلىكىگە ئېغىر زىيان ئېلىپ كېلىشىدىن ئەندىشىگە سالىدىغان ئىشلاردۇر.
خىزمەت ۋاقتى ۋە خىزمەت مۇناسىۋىتى جۈمە گە برالماسلىققا باھانە بۇلامدۇ؟
دائىم تەكرارلىنىپ تۇردىغان ئىشلار جۈمە ۋاجىپ بولغان كىشى ئۈچۈن ئۇقۇ يالماسلىققا ئىككى خىل ھالەتتىن باشقا ئەھۋالدا ئۆزرە ھېسابلانمايدۇ.
1. خىزمەتتە چوڭ بىر مەنپەئەت بۇلۇپ جۈمە نامىزىنى تەرىك ئەتمىسە ئېرىشكىلى بولىمىسا، يانا ئۇ خىزمەتنى قىلمىسا چوڭ بۇزغۇنلۇق يۈز بېرىدىغان بۇلسا، ھەمدە ئۇكىشىگە ۋەكىللىك قىلىدىغان ئادەم بۇلمىسا.
مىساللار.
2. ئەگەر خىزمەت ئۇنىڭ تۇرمۇشىنىڭ بىردىنبىر مەنبەسى بولۇپ، ئۇنىڭ ئائىلىسىنىڭ يېمەك-ئىچمەك ۋە كېرەكلىك چىقىملىرى ئۈچۈن ئۇ خىزمەتتىن باشقا كىرىمى بولمىغاندا، باشقا خىزمەت تاپقۇچە، ياكى ئائىلىسىگە يىتەرلىك ئۇزۇق تاپقۇچە، جۈمە ئۇقۇيالماسلىق ئۆزرىسى قۇبۇل قىلىندۇ. ئەمما ئۇ تۇختىماي خىزمەت ۋە باشقا تۇرمۇش مەنبەسى ئىزدىشى كېرەك.
