شەرەپ ۋە يۇقىرى مەرتىۋە

ئىسلام ئاياللارغا ئۇلارنىڭ ئىنسانلىق ئىززەت-ھۆرمىتى بېرىشكە كاپالەتلىك قىلىدۇ، قەيەردە بولمىسۇن ئۇلارغا مۇناسىپ ئورۇن بېرىدۇ. ئانابولسۇن مەيلى خۇتۇن بولسۇن مەيلى قىزى بولسۇن، مەيلى باشقىلار بولسۇن. ئىسلام ئۇلارغا ئالاھىدە كۈڭۈل بۈلۈپ ياخشىلىق قىلىشقا بۇيرۇدى. شۇنداقلا ئاياللارنى كەمسىتىدىغان ياكى ھاقارەتلەيدىغان ۋە پەس كۆرىدىغان ئەھلى باتىلدىن مىراس قالغان: چىرىك دىنىي ئەقلىي ۋە ئىجتىمائىي قالدۇقلارغا، ئىسلام قارشى كۈرەش قىلىدۇ.

ئۆمەر ئىبنۇل خەتتاب رەزىيەللاھۇئەنھۇ مۇنداق دەيدۇ: «ئاللاھ بىلەن قەسەمكى، «ئاللاھ تائالا ئاياللار ھەققىدە نازىل قىلغان ئايەتلەرنى نازىل قىلىپ، ئۇلارغا بۆلىدىغان نېسىۋىنى بۆلمىگەن قەدەر، بىز ئۇلارغا جاھىلىيەت قارشىدا، ئىتىبار سىز قارايتتۇق» (بۇخارى:4913، مۇسلىم:1479). ئىسلام دىنىنىڭ نۇرى 1400 نەچچە يىل ئىلگىرى پارقىراپ ئاياللارنىڭ ئورنىنى يۇقىرى كۆتۈردى، ۋە ئۇلاردىن نۇرغۇن خەلق ۋە مىللەتلەر سادىر قىلغان نۇرغۇن ئادالەتسىزلىكلەرنى چىقىرىپ تاشلىدى، جۈملىدىن ئايال كىشى مال-مۈلۈككە ۋە ياكى مىراس ئېلىشقا ھەقلىق بۇلالمايتتى، ئايال كىشى ئېرى ئۆلۈپ كەتسە مالنىڭ ئورنىدا مىراس بىرىلەتتى، ياكى كۆيدۇرۈلەتتى، شۇنداقلا ئېلىپ سېتىلاتتى، بۇ ئادەت تاكى 20-ئەسىرنىڭ باشلىرىغىچە ئەنگىلىيەدە ئومۇملاشقان.

ئاياللار بىلەن ئەرلەر ئوتتۇرىسىدىكى ئادالەت

ئىسلام ئالەملەرنىڭ ئىگىسى بولغان ئاللاھنىڭ دىنىدۇر، ئۇ ئاللاھ ھەممىنى بىلگۈچىدۇر، ئادىلدۇر، ھىكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر، ئادالەتلىك ۋە ھىكمىتىنىڭ جۈملىسىدىن، ئوخشىمايدىغانلارنى مەسئۇلىيەتتە ۋە ھۈكۈمدە باراۋەر قىلمايدۇ، ھەمدە ئوخشاش كىشىلەرنى پەرقلەندۈرمەيدۇ، بۇنىڭ ئۈچۈن بىز ئىسلام شەرىئىتىنى ئەر-ئاياللار ئوخشىشىپ كېتىدىغان نەرسىدە باراۋەر قىلغانلىقىنى، ۋە ئۇلارنىڭ ئوخشىمايدىغان يېرىدە پەرقلەندۈرگەنلىكىنى كۈرۈمىز، شۇ سەۋەپلىك ھوقۇق ۋە مەجبۇرىيەتلەرنى ھەر بىرىنىڭ خاراكتېرى ۋە ئۇنىڭ ئېھتىياجى ۋە ئىقتىدارى، ۋە ئاللاھ ئۇنى ياراتقان تۇغما سۈپەتكە ماس كېلىدىغان قىلدى. ھەممىگە قادىر خۇدا ئۇنى ياراتتى. ئىسلام ئاياللارغا ھەر ساھەدە ئۈزىگە مۇناسىپ ئورۇن بەردى، ۋە ئۇلارنى نۇرغۇن ساھەدىكى ئەرلەر بىلەن باراۋەر قىلدى، مەسىلەن:

كېلىپ چىقىشى

ئىلگىرىكى مىللەتلەرنىڭ ئاياللارغا بولغان ھۆرمەتسىزلىكى شۇنداق دەرىجىگە يەتتىكى، ئۇلارنى مۇكەممەل ئىنسانىيەتنىڭ دائىرىسىدىن چىقىرىپ تاشلىدى. ئارىستوتىل مۇنداق دېدى: ئايال مۇكەممەل بولمىغان ئەر بۇلۇپ، تەبىئەت ئۇنى يارىتىلىش پەلەمپىيىدىكى ئەڭ تۆۋەن ئورندا قالدۇردى. سوقرات ئۇنى زەھەرلىك دەرەخكە ئوخشىتىدۇ. رىمدا چوڭ يىغىن ئۆتكۈزۈلۈپ، ئۇلار ئاياللارنى رۇھسىز ياكى مەنگۇياشايالماس، ۋە ئۇنىڭ ئاخىرەت ھاياتىغا ۋارىسلىق قىلمايدىغانلىقى، ۋە ئۇنىڭ ناپاك ئىكەنلىكى، گۆش يېمەسلىكى، كۈلمەسلىكى ۋە سۆزلىمەسلىكى توغرىسىدا قارار چىقاردى. فرانسىيەلىكلەرگە كەلسەك، ئۇلار مىلادىيە 586-يىلى يىغىن چاقىرىپ «مۇھىم» مەسىلىنى مۇزاكىرە قىلغان: ئاياللار ئىنسانمۇ ياكى ئىنسان ئەمەسمۇ؟ ئۇنىڭ روھى بارمۇ ياكى روھى يوقمۇ؟! ئەگەر ئۇنىڭ روھى بولسا، ئۇ ھايۋان روھىمۇ ياكى ئىنسان روھىمۇ؟! ئەگەر ئۇ ئىنسان بولسا، ئۇ ئىنساننىڭ روھى سەۋىيىسىدىمۇ ياكى ئۇنىڭدىن تۆۋەنمۇ؟! دەپ، ئاخىرىدا ئۇلار ئۇنىڭ ئىنسان ئىكەنلىكىنى، ئەمما ئۇنىڭ پەقەت ئەرلەرگە خىزمەت قىلىش ئۈچۈن يارىتىلغانلىقىنى قارار قىلدى. ئىسلامغا كەلسەك، ئۇ يارىتىلىشنىڭ كېلىپ چىقىشىدا جىنسلار ئارىسىدا باراۋەرلىك ئورنىتىدۇ. ئاللاھ تائالا مۇنداق دېدى: «ئى ئىنسانلار! سىلەرنى (ئادەم ئەلەيھىسسالامدىن ئىبارەت) بىر ئىنساندىن ياراتقان شۇ ئىنساندىن ئۇنىڭ جۇپتىنى ياراتقان، ۋە بۇ ئىككىسىدىن نۇرغۇن ئەرلەرنى ۋە ئاياللارنى ياراتقان رەببىڭلاردىن قۇرقۇڭلار، بىر بىرىڭلاردىن نەرسە سۇرىغاندا ئىسمىنى ئاتايدىغان ئاللاھتىن قورقۇڭلار،تۇغقاندارچىلىق مۇناسىۋىتىنى ئۈزۈپ قۇيۇشتىن ساقلىنىڭلار. شۆبھىسىزكى، ئاللاھ تائالا سىلەرنى كۆزىتىپ تورىدۇ» [نىسا سۈرىسى:1]

پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ ئەلچىلىكىگە تۇنجى بولۇپ ئىشەنگەن، ئايالكىشى بۇلۇپ، ئۇ مۆمىنلەرنىڭ ئانىسى خەدىچە رەزىيەللاھۇئەنھا ئىدى. ئاياللار تۇنجى بولۇپ ھەبەشىستانغا ھېجرەت قىلغانلارنىڭ ئىچىدە بار ئىدى، يەنە ئۇلار مەدىنەدىن تۇنجى بۇلۇپ پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامغا بەيئەت قىلىشقا كەلگەن ۋەكىللەر ئۆمىكىدە بولغان.

ئاياللار ئىسلام تارىخىدا ئۆزلىرىنىڭ ياخشى خىسلىتى، ۋە مول بىلىمى، ۋە ئىسلامنىڭ ئۇچۇرىنى چۈشىنىشى بىلەن تونۇلۇپ پارلاق ئۆلگە قالدۇرغان، بەلكى ئۇلار كۈپۈنچە ئەھۋاللاردا دەئۋەت ساھەسىدە يىتەكچى بولغان، مۇسۇلمانلار نۇرغۇن دىنى مەسىلەلىرىنى بىلىمدە ۋە ئۈگۈتۈشتە ئۆرنەك ۋە يىتەكچى بولغان مۇسۇلمان ئالىمە ئاياللاردىن ئالغان، ئۇلارنىڭ ئىچىدە ئەڭ كۆزگە كۆرۈنەرلىك بولغىنى مۆمىنلەرنىڭ ئانىسى ئائىشە رەزىيەللاھۇئەنھا ئىدى.

ئاياللار- ئەرلەر بىلەن پەرز ياكى سۈننەت ياكى دۇرۇس بولغان كوللىكتىپ ئىبادەتكە قاتنىشىدۇ. مەسىلەن ئۆمرە ۋە ھەج، يامغۇر تىلەش نامىزى، ۋە ئىككى ھېيت نامىزى، ۋە جۈمە نامىزى، ۋە جامائەت نامازلىرى. يەنە ئايالكىشى ئىسلامغا چاقىرىشقا، ياخشىلىققا بۇيرۇپ يامانلىقتىن چەكلەشكە، ۋە ئۇنىڭدىن باشقا ئىككى جىنسنىڭ ئوتتۇرىسىدا ئېنىق شەكىلدە باراۋەرلىككە بۇيرۇلغان شەرىئەت ئەھكاملىرىدا ئورتاق بۇلىدۇ. پەقەت خىلقەتكە مۇناسىۋەتلىك بولغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا بۇلىدۇ.

ئىسلام باراۋەرلىك پرىنسىپىنى ئومۇمىي قائىدە سۈپىتىدە قوللىغان بىلەن، ئىككى جىنسنىڭ ئارىسىدىكى مەسئۇلىيەت نەتىجىسىدە كېلىپ چىقىدىغان پەرقنى كۆزدە تۇتۇدۇ، شۇڭا بۇ ۋەزىپىلەرنى تەشكىللەپ، ھەر بىر شەخسنى ئۆز جايىغا قويدى، بۇئىش ھاياتنى مۇكەممەللىكە يەتكۈزىدۇ. ئەر- ئايالى ۋە بالىلىرىغا نەپىقە بىرىشكە مەسئۇلدۇر، ئۇلارنى قوغدىشى ۋە بارلىق ئائىلە ئىشلىرىغا كۆڭۈل بۆلۈشى كېرەك. ئايال يولدىشىنىڭ ئۆيى ۋە بالىلىرىغا مەسئۇلدۇر، ئۇنىڭ ئۈستىگىمۇ ئېلىشقا تېگىشلىك مەسئۇلىيەت باردۇر.

ئىسلام ئاياللارنىڭ پۇقرالىق ۋە ئىجتىمائىي ۋە شەخسىيلىك ئورنىغا كاپالەتلىك قىلدى، بۇ ھۇقۇق ئاياللارغا 1400 يىلدىن ئىلگىرى پەيغەمبەرلىك باشلانغاندىن تارتىپ- ھازىرقى دەۋرىدىكى كىشىلىك ھوقۇق تەشكىلاتلىرى تەشەببۇس قىلىشتىن ئىلگىرى -كاپالەتكە ئىگە قىلىنغان.

ئاياللارنىڭ پۇقرالىق ۋە ئىجتىمائىي ھوقۇقلىرى

ئاياللارنىڭ پۇقرالىقتىكى ۋە نىكاھتىكى ھوقۇقلىرى

يۇقىرىقىلار پەقەت ئىسلامدىكى ئاياللارنىڭ بىر قىسىم ھوقۇقىنى تەسۋىرلەيدىغان مىساللاردۇر، بولمىسا ئىسلام قانۇنىنىڭ ئاياللارغا بەرگەن ھوقۇقلىرى بەك كۆپتۇر.

دەرسنى مۇۋەپپەقىيەتلىك تاماملىدىڭىز