सम्मान र उच्च पद

इस्लामले नारीहरूलाई उनीहरूको मर्यादा र मानवताको ग्यारेन्टी दिएको छ, अनि उनीहरू जहाँ भए पनि उनीहरूलाई उचित स्थान र पद दिएको छ।। आमा, श्रीमती, छोरी वा दिदी-बहिनी जुनसुकै रूपमा रहे पनि इस्लामले उनीलाई दया, कृपा र भलाइ गर्ने अनि उनीहरूलाई विशेष ध्यान दिने आज्ञा दिएको छ। यसैगरी ती भ्रष्ट नीति भएका धार्मिक, बौद्धिक र सामाजिक विरासत विरुद्ध पनि लडाइ गर्यो, जसले उनीहरूलाई बेइज्जत, अपमानित र तिरस्कृत गर्छ।

उमर इब्ने खत्ताब रजियल्लाहु अन्हुले भन्नुभएको छः “अल्लाहको कसम ! अज्ञानताको युग (इस्लाम भन्दा पहिलेको युग) मा हामीहरूको नजरमा महिलाको कुनै स्थान तथा हैसियत थिएन। त्यसपछि अल्लाहले उनीहरूको लागि विशेष विधिविधान अवतरण गर्नुभयो, अनि उनीहरूको लागि विशेष अंश र अधिकारको आदेश दिनुभयो।” (बुखारीः ४९१३, मुस्लिमः १४७९) १४०० वर्षभन्दा पहिले इस्लामको ज्योति चम्कियो र महिलालाई सम्मान प्रदान गर्दै उनीहरूको स्थान उच्च बनायो, केही जाति र समुदायहरूद्वारा गरिने कैयौँ अन्याय र अत्याचार उनीहरूबाट हटायो। त्यस समयमा उनीहरूमाथि गरिने केही अत्याचार र भेदभावहरू यस प्रकार छन्- उनीहरूलाई सम्पत्ति राख्ने वा कुनै सम्पत्तिको मालिक बन्ने अधिकार थिएन, पैतृक वा पतिको सम्पत्तिबाट अंश पाउने अधिकार थिएन। यहाँसम्म कि जब पतिको मृत्यु हुन्थ्यो त उनलाई सती जाने वा पठाउने नाममा जलाइन्थ्यो वा किनबेच गरिन्थ्यो। महिलालाई किनबेच गर्ने काम ब्रिटेनमा बीसौं शताब्दीको सुरुसम्म प्रचलित थियो।

महिला र पुरुषहरू बीच न्याय

इस्लाम सम्पूर्ण ब्रह्माण्डका पालनकर्ता, सबै कुराहरूका ज्ञाता, तत्त्वदर्शी अल्लाहको धर्म हो। उहाँको न्याय र तत्त्वज्ञानको तरिका यस्तो छ कि उहाँले दुई भिन्न चीजलाई समान गर्नुहुन्न र दुई समान चीजहरूलाई भिन्न गर्नुहुन्न। त्यसैले हामीले इस्लामी शरिअतमा महिला र पुरुषहरू बीच भिन्न चीजहरूमा भिन्नता र समान चीजहरूमा समानता पाउँछौं। जसले पुरुष र महिला दुबैको अधिकार र कर्तव्यलाई केही फरक गरेको भएपनि समग्रमा दुबै लिङ्गलाई उनीहरूको क्षमता, बनावट र अल्लाहद्वारा प्रदान गरिएको प्रकृति अनुसार उचित र बराबर बनाएको छ। इस्लामले महिलाहरूलाई सबै क्षेत्रहरूमा उचित स्थान दिएको छ र उनीहरूलाई पुरुषहरूको बराबर दर्जा दिएको छ। जस्तैः

मूल सृष्टि

विगतका समुदायहरूले महिलालाई यतिसम्म तिरस्कार गर्थे र तुच्छ मान्थे कि उनीहरूलाई मानवताको सीमाबाटै बाहिर निकालेका थिए। अरस्तुले भनेका छन्- “महिला एक किसिमको अपूर्ण पुरुष हो, प्रकृतिले उसलाई सृजनाको सबैभन्दा तल्लो स्तरमा ल्याएर राखेको छ।” सुकरातले महिलाको तुलना एउटा विषालु वृक्षसँग गरेका छन्। रोममा एउटा ठूलो सम्मेलन गरिएको थियो जसमा उनीहरूले निर्णय गरेका थिए- महिलाहरूमा कुनै आत्मा वा नित्यता हुँदैन, उनीहरूलाई परलोकमा कुनै विरासत अथवा प्रतिफल मिल्दैन, उनीहरू अपवित्र हुन्छन् र घृणाको लायक छन्, उनीहरूले मासु न खाऊन्, न हाँसुन् र कुराकानी पनि न गरुन्। फ्रान्सेलीहरूले सन् ५८६ इस्वीमा एउटा महत्त्वपूर्ण मुद्दामा छलफल गर्न भनेर सम्मेलन आयोजना गरे, जो महिलाकै सम्बन्धमा थियो। सम्मेलनको विषय थियो- “महिलालाई मानव मान्ने वा गैर मानव ? उनीहरूमा आत्मा छ वा छैन ? यदि उनीहरूमा आत्मा छ भने त्यो आत्मा मानवको हो वा पशुको ? यदि मानव आत्मा हो भने त्यो मानवीय स्तरको छ वा त्यस भन्दा निम्न स्तरको छ ? उपरोक्त विषयहरूमा छलफल गरेपछि उनीहरूले निर्णय गरे- महिलाहरू पनि मानव हुन् तर उनीहरू मात्र पुरुषहरूको सेवाको लागि बनाइएका हुन्। तर इस्लामको धारणा कुरा गरौं भने यसले महिला र पुरुष दुबै लिङ्गको बीच समानता निर्धारण गरेको छ। अल्लाहले भन्नुभएको छः {يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ ۚ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا} [النساء: 1]. अर्थः हे मानिसहरू ! आफ्नो पालन कर्तासित डर, जसले तिमीहरूलाई एकै प्राणीबाट सृष्टि गर्नुभयो र त्यसैबाट उसको जोडी बनाउनुभयो, तत्पश्चात ती दुबैबाट धेरै नर र नारीहरू फैलाउनुभयो । उहाँ अल्लाहसँग डर जसको नामबाट तिमी एक-अर्कासंग माग्दछौ । र नाता सम्बन्ध तोड्नबाट बच । निःसन्देह, अल्लाह संरक्षक हुनुहुन्छ । (सूरतुन्-निसाः ४/ १)

अल्लाहको रसूलमाथि ईमान ल्याउने अथवा उहाँको दूतत्वमा विश्वास गर्ने सबैभन्दा पहिलो व्यक्ति महिला नै थिइन्। जो खदीजा रजियल्लाहु अन्हा हुनुहुन्थ्यो। हबशाको पहिलो हिजरत (प्रवास) मा पनि महिलाहरू समावेश थिए। मदिनाबाट आएर अल्लाहको रसूल सल्लल्लाहु अलैहि वसल्लमसँग बैअत (प्रतिज्ञा) गर्ने प्रतिनिधि मण्डलमा पनि महिला समावेश थिए। उनीहरूलाई कुनैपनि ठाउँमा भेदभाव गरिएन।

महिलाहरूले इस्लामिक इतिहासमा चम्किलो उदाहरण लेखेका छन्। जसमा उनीहरू उत्तम गुण, अधिक ज्ञान अनि इस्लामको सन्देशलाई सम्झने र सम्झाउन सक्ने क्षमतावानको रूपमा परिचित थिए। यतिमात्र होइन उनीहरूले समय-समयमा कैयौँ क्षेत्रमा अग्रगामी भूमिका निर्वाह गरेका छन्। मुस्लिमहरूले आफ्नो धर्मका कैयौँ मामिलाहरू तथा विधिविधानको जानकारी ज्ञान र शिक्षाको क्षेत्रमा अग्रणी भूमिका निर्वाह गरेका र आदर्शको रूपमा परिचित मुस्लिम महिलाहरूबाट लिएका छन्। जसमा सबैभन्दा प्रमुख उम्मुल् मोमिनिन आयशा रजियल्लाहु अन्हा हुनुहुन्छ।

वाजिब होस् वा मुस्तहब होस् वा जायज जुनसुकै रूपमा पनि माहिलाले पुरुषहरू सरह इबादत (उपासना) गर्न पाउँछन्। जस्तै- उम्रह, हज, इस्तिस्काको नमाज, जुमुआको नमाज, जमाअतको साथ फर्ज नमाज, इत्यादि। त्यसैगरी इस्लामतिर आह्वान गर्ने, भलाइका कामहरूको आदेश दिने, खराब कामहरूबाट रोक्ने आदि जस्ता आदेशहरू पनि महिला र पुरुष दुबैको लागि छ। अनि विभिन्न शरई जिम्मेदारी र धार्मिक समस्याहरूमा पनि प्रायः दुबै लिङ्गलाई बराबरकै आदेश छ। महिला र पुरुषको मामिलामा सृष्टि अथवा शारीरिक बनावट र शरीर अनुसारको प्राकृतिक नियम तथा जिम्मेदारी बाहेक इस्लामले महिलालाई कहीँ कतै फरक गरेको छैन।

यद्यपि इस्लामले सामान्य नियमको रूपमा जिम्मेदारीमा समानताको सिद्धान्तलाई स्वीकृति दिएको छ। यसले पुरुष र महिला दुबै लिङ्गहरू बीचको प्राकृतिक भिन्नतालाई ध्यानमा राखेको छ र उनीहरूको कार्य तथा जिम्मेदारीमा पनि भिन्न व्यवस्था गरेको छ। ताकि पुरुष र महिला दुबैलाई उसको सही स्थान प्राप्त होस्। जसबाट जीवनमा दुबै लिङ्क एक अर्काका परिपूरक बन्न सकुन्। महिला र आफ्ना बच्चाहरूको खर्च तथा पालनपोषणको जिम्मेदारी पुरुषको हो भने पतिको माल र सन्तानहरूको रेखदेख गर्ने जिम्मेदारी महिलाको हो। यसको साथसाथै महिलाले अन्य केही जिम्मेदारीहरू पनि वहन गर्नुपर्ने हुन्छ।

इस्लामले महिलाहरूलाई उनीहरूको नागरिक, सामाजिक र व्यक्तिगत स्थिति अधिकारहरूको ग्यारेन्टी गरेको छ। महिलाका लागि यी अधिकारहरू इस्लामिक सन्देशको सुरुवात (1,400 वर्ष भन्दा पहिले) देखि नै निश्चित गरिएको हो। आधुनिक युगका नागरिक र मानवअधिकार सङ्गठनहरूले उनीहरूको लागि हक अधिकारको माग गर्नु भन्दा कैयौँ शताब्दी पहिलेदेखि नै इस्लाममा ग्यारेन्टी गरिएको छ।

महिलाहरूको नागरिक र सामाजिक अधिकार

व्यक्तिगत स्थिति र विवाहमा महिला अधिकार

माथिका उदाहरणहरू इस्लाममा महिला केही अधिकारहरू चित्रण गर्नका लागि मात्र हुन्, अन्यथा इस्लामिक शरिअतले महिलाहरूलाई दिएको अधिकारहरू त धेरै छन्।

तपाईंले पाठ सफलता पूर्वक पूरा गर्नुभयो