نۆۋەتتىكى بۆلەك :ناماز
دەرس نامازنىڭ شەرتلىرى ۋە ھۆكۈملىرى
نامازنىڭ شەرتلىرى
تاھارەتسىزلىك ۋە نىجاسەتلەردىن پاك بولۇش. ئابدۇللاھ بىن ئۆمەر رزىيەللاھۇئەنھۇما دىن مۇنداق دېگەنلىكى رىۋايەت قىلىنىدۇ: «مەن پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامدىن "تاھارەتسىز ناماز قۇبۇل قىلىنمايدۇ" دېگەن سۈزىنى ئاڭلىدىم» (مۇسلىم رىۋايتى:224).
ئەۋرەتلەرنى قىسقا ياكى نىپىزلىك سەۋەبىدىن ئەزالارنىڭ تەپسىلاتلىرىنى كۆرسەتمەيدىغان كىيىم بىلەن يېپىش شەرتتۇر.
كىندىكتىن تىزغىچە
يۈزى ۋە قولىدىن باشقا پۈتۈن بەدىنى ئەۋرەتتۇر. ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھادىن پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ مۇنداق دېگەنلىكى رىۋايەت قىلىنىدۇ: «ئاللاھ تائالا ھەيز باسقۇچىغا يەتكەن ئايالنىڭ نامىزىنى ياغلىق سىز قوبۇل قىلمايدۇ»، يەنى: قۇرامىغا يەتكەنلەر. (ئەبۇ داۋۇد رىۋايتى:641- تىرمىزى رىۋايتى:377)
ئاللاھ تائالا مۇنداق دېدى: «ئى ئادەم باللىرى ھەر نامازدا ئەۋرىتىڭلارنى يىپىپ تۇردىغان گۈزەل كىيمىڭلارنى كىيىڭلار» [ئەئراف سۈرىسى:31] ئەۋرەتنى يېپىش زىنەتنىڭ ئەڭ ئاز ئۆلچىمىدۇر. ۋە ھەر بىر مەسچىتنىڭ مەنىسى: يەنى ھەر ناماز دىمەكتۇر.
ئاللاھ تائالا مۇنداق دىدى «قەيەردىن سەپەرگە چىقساڭ نامىزىڭدا يۇزۇڭنى مەسجىدى ھەرەم 'كەبە' تەرەپكە قىلغىن» [بەقەرە سۈرىسى:149]
مۇسۇلمانلارنىڭ قىبلىسى پەيغەمبەرلەرنىڭ ئاتىسى ئىبراھىم ئەلەيھىسسالامنىڭ تەرىپىدىن ياسالغان شەرەپلىك كەئبە بولۇپ، ئۇيەرگە پەيغەمبەرلەر ھەج قىلىشقا بارغان، بىز ئۇنىڭ پايدا زىيان يەتكۈزلمەيدىغان تاش ئىكەنلىكىنى بىلىمىز، ئەمما ئاللاھ بىزگە نامازدا ئونىڭ تەرىپىگە يۇزلىنىشكە بۇيرۇدى، بارلىق مۇسۇلمانلار بىر تەرەپكە يۇزلىنىشتە ئىتتىپاقلىشىشى ئۈچۈن، بىز بۇ يۆزلىنىش بىلەن ئاللاھقا ئىبادەت قىلىمىز.
قىبلىگە قانداق يۈزلىنىش
ئەگەر مۇسۇلمان كەبىنى ئالدىدا كۆرسە، ئودىلىغا قاراش ۋاجىپتۇر، ئەمما يىراقتىكى كىشىگە مەككە تەرەپكە قاراش كۇپايە دۇر، يۆزلىنىشتە ئازراق ئېغىپ كىتىپ قالسا زىيىنى يۇقتۇر، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام «شەرق بىلەن غەربنىڭ ئارىلىقى قىبلە» دىگەن سۈزىگە ئاساسەن: (تىرمىزى رىۋايتى:342).
كەبىگە يۇزلىنىشتىن ئاجىز كەلسە ۋاجىب لىق ساقىت بۇلىدۇ. بارلىق ۋاجىب ئىشلار قىلالماسلىق سەۋەبىدىن ساقىت بۇلغاندەك. ئاللاھ تائالا مۇنداق دېدى: «كۇچۇڭلارنىڭ يىتىشچە ئاللاھقا تەقۋادارلىق قىلىڭلار» [تەغابۇن سۈرىسى:16]
ۋاقتىنىڭ كىرىشى نامازنىڭ دۇرۇس بۇلۇشىنىڭ شەرتى بولۇپ، ۋاقتى كىرىشتىن بۇرۇن دۇرۇس بۇلمايدۇ، ئۇنى كېچىكتۈرۈشمۇ مەنئى قىلىنىدۇ. ئاللاھ تائالا ئېيتقاندەك: «شۆبھىسىزكى ناماز مۆمىنلەرگە ۋاقتى بەلگىلەنگەن ھالدا پەرز قىلىندى» [نىسا سۈرىسى:103]
نامازنى بىرىنچى ۋاقتىدا ئوقۇغان ئەۋزەل دۇر. ئۇممۇ فەرۋ رەزيەللاھۇ ئەنھانىڭ مۇنداق دىگەنلىكى رىۋايەت قىلىنىدۇ: «پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ئەمەللەرنىڭ قايسى ئەڭ ئەۋزەل دەپ سورالدى. ئۇ بىرىنچى ۋاقتىدا ئۇقۇغان ناماز دېدى». ئەبۇ داۋۇد رىۋايتى:426)
نامازنى ۋاقتىدا ئادا قىلىش پەرىزدۇر، ئىككى نامازنى بىرلەشتۈرۈشكە رۇخسەت قىلىنغان ئەھۋاللارنىڭ باشقىسىدا، ئۇلارنى كېچىكتۈرۈش مەنئى قىلىنىدۇ.
قاچان ئىسىگە كەلسە قازاسىنى قىلىشقا ئالدراش ۋاجىپ بۇلىدۇ. ئەنەس رەزيەللاھۇ ئەنھۇدىن پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ مۇنداق دىگەنلىكى رىۋايەت قىلىنىدۇ. «كىمكى نامازنى ئۇنتۇپ قالسا ياكى ئۇنىڭدىن ئۇخلاپ قالسا ئونىڭ كەففارىتى ئىسىگە كەلگەن ھامان ئوقۇشتۇر» (مۇسلىم رىۋايتى:648)
نامازنىڭ پەرىز بۇلىشى
ناماز ئەقىللىق بالاغەتكە يەتكەن، ھەيز ۋە نىپاستىكى ئاياللاردىن باشقا ھەر بىر مۇسۇلمانغا پەرىز دۇر. ئايال كىشى ھەيز ياكى تۇغۇتتىن كېيىنكى مەزگىلدە ناماز ئوقۇمايدۇ. ھەمدە ئۇنىڭ ۋاقتى ئاخىرلىشىپ پاك بۇلغاندىن كېيىنمۇ قازاسىنى قىلمايدۇ.
تۆۋەندىكى ئالامەتلەرنىڭ بىرى تېپىلغاندا بالىغ دەپ ھۆكۈم قىلىنىدۇ:
پەرىز قىلىنغان بەش ناماز ۋە ئولارنىڭ ۋاقتى.
ئاللاھ تائالا مۇسۇلمانغا بىر كىچە كۈندۇزدە بەش ۋاخ نامازنى پەرىز قىلدى. ئو لار ئونىڭ دىنىڭ ئاساسى ۋە ئونىڭغا ئەڭ تەكىتلەنگەن پەرىزلەرنىڭ بىرىدۇر. شۇڭا ئولارغا تۈۋەندىكى بۇيچە ۋاقىت بەلگىلىدى:
بامدات نامىزى: ئۇ ئىككى رەكئەت بولۇپ، ئۇنىڭ ۋاقتى ئىككىنچى تاڭدىن باشلىنىدۇ، ئۇ شەرقتىن ئۇپۇقتا نۇرنىڭ باشلىنىشىدۇر، كۈن چىقىش بىلەن ۋاقتى ئاخىرلىشىدۇ.
ئۇنىڭ پەرزى تۆت رەكئەت بولۇپ، ۋاقتى قۇياشنىڭ قەرلىشى بىلەن باشلىنىدۇ - يەنى قۇياش ئاسماننىڭ ئوتتورسىدا تۇرغاندىن كېيىن غەربكە قاراپ تۆۋەنلىشى - ۋە ھەممە نەرسىنىڭ سايىسى ئۇنىڭ ئۇزۇنلۇقىغا تەڭ بولغاندا ئاخىرلىشىدۇ.
ئۇ تۆت رەكئەت بولۇپ، ئۇنىڭ ۋاقتى پىشىن نامىزىنىڭ ۋاقتىنىڭ چىقىشى بىلەن باشلايدۇ، يەنى ھەر نەرسىنىڭ سايسى ئۆزىگە ئوخشاش بولغاندا، ۋە كۈن ئولتۇرۇش بىلەن ئاخىرلىشىدۇ. مۇسۇلمان قۇياش نۇرى ئاجىزلاش ۋە سېرىق رەڭگە كىرىشتىن بۇرۇن ئالدىراپ ئوقوۋەلىشى كېرەك.
ئۇ ئۈچ رەكئەت بولۇپ، ئۇنىڭ ۋاقتى كۈن پېتىپ ۋە ئۇنىڭ دىسكىسى ئۇپۇقتا غايىب بولۇش بىلەن باشلىنىدۇ، ۋە كۈن ئولتۇرغاندىن كېيىن پەيدا بولغان قىزىل شەپەقنىڭ يوقىلىشى بىلەن ئاخىرلىشىدۇ.
ئۇ تۆت رەكئەت بولۇپ، ئۇنىڭ ۋاقتى قىزىل شەپەقنىڭ يوقىلىشىدىن باشلىنىپ يېرىم كېچىدە ئاخىرلىشىدۇ، مەجبۇر قالغاندا تاڭ يۇرىغىچە ئوقوۋالسا بۇلىدۇ.
نامازگاھ.
مۇسۇلمانلار ئۈچۈن بىر يىغىلىش ۋە تۇپلىشىش سورۇنى بولۇش ئۈچۈن، ئىسلام نامازنى جامائەت بىلەن ئادا قىلىشقا بۇيرۇدى. ۋە ئۇلار ئوتتۇرىسىدىكى قېرىنداشلىق مۇھەببەت رىشتىسى كۈچىيىش ئۈچۈن، ئۇ جامائەتنى مەسچىتتە بولۇشىغا قىزق تۇردى. شوڭا ئىسلام جامائەت بىلەن ئوقىغان نامازنىڭ پەزىلىتىنى بىر ئادەمنىڭ يالغۇز ئوقىغان نامىزدىن بىر قانچە قات ئەۋزەل قىلدى. پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ئېتقاندەك: «بىر ئادەمنىڭ جامائەت بىلەن ئوقىغان نامىزى يالغۇز ئادەمنىڭ نامىزىدىن يىگىرمە يەتتە دەرىجە ئۈستۈندۇر» (بۇخارى رىۋايتى:619، مۇسلىم رىۋايتى:650، ئەھمەد رىۋايتى:5921).
ناماز ئوقۇيدىغان جاينىڭ قائىدلىرى
ئىسلام ناماز ئوقىدىغان يەرنىڭ پاك بولۇشىنى شەرت قىلدى. ئاللاھ تائالا مۇنداق دەىدۇ: «ئىبراھىم بىلەن ئىسمائىلغا ئويۇمنى تاۋاپ قىلغوچىلارغا، ۋە ئۇنىڭدا ئېتىكاپ قىلغۇچىلارغا، ۋە ئۇنىڭدا رۇكۇ سەجدە قىلغۇچىلارغا پاكىز تۇتۇڭلار. دەپ تاپىلىغان ئىدۇق» [بەقەرە سۈرىسى:125]
يەر ئەسلىدە پاكتۇر.
ئەسلىدە يەر پاكىزدۇر، نىجاسەت سىرىتتىن قۇشۇلغان تاسادا بىلىقدۇر، شۇڭا نىجاسەتنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى بىلمىسىڭىز، پاكلىق بىلەن ھۆكۈم قىلىڭ، ھەر بىر پاكىز يەر يۈزىدە ناماز ئۇقۇش دۇرۇس بۇلىدۇ، جاينىماز ياكى رەخت سىز ئۇقۇ ماسلىق دەپ تەكەللۇپ قىلىش ھاجەتسىزدۇر.
ناماز ئوقۇىدىغان جاينىڭ ئومۇمىي قائىدىلىرى:
1-ئۇ ناماز ئوقۇىدىغان جايدىكى كىشىلەرگە ئەزىيەت يەتكۈزمەسلىكى، مەسىلەن ماڭىدىغان يول ۋە كارىدورلاردا ۋە توختاش چەكلەنگەن يەرلەدە، بۇ كىشىلەرنىڭ پاراكەندىچىلىكى ۋە توپلىشىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ئازا ۋە زىيان-زەخمەتتىن تۇساپ مۇنداق دەيدۇ: «ئىسلامدا زىيان تارتىشمۇ ۋە زىيان يەتكۈزۈشمۇ يوق» (ئىبنى ماجە رىۋايتى:2340، ئەھمەد رىۋايتى:2865).
2-ئۇ يەردە ناماز ئوقۇغۇچىنىڭ زھنىنى چېچىۋېتىدىغان رەسىم ياكى جاراڭلىق ئاۋاز ۋە مۇزىكا قاتارلىق نەرسىلەر بولماسلىقى كېرەك.
3-ئۇ يەر ئەسلىدە ئوسۇل ۋە كەچلىك كۇلۇبقا ئوخشاش ئاللاھقا ئاسىيلىق قىلىش ئۈچۈن تەييارلانغان بولماسلىقى، ئونداق يەردە ناماز ئوقۇش مەكرۇھ دۇر.
