لمونځ دا مهال برخه
درس د لمانځه شرطونه او د هغې شرعي حکم
د لمانځه شرطونه
د بي اودسۍ او ګندګۍ نه پاکوالی د لمانځه لپاره شرط دی، انس بن مالک رضي الله عنه وايې: ما د پيغمبر صلی الله علیه وسلم نه اسي اوریدلي دي: الله پاک د پاکوالي نه غیر لمونځ نه قبلوي. حديث صحيح رواه ابن ماجة.
د لمانځه د صحت لپاره د عورت پټول شرط دي عورت به په داسي جامه پټوي چې د بدن اندامونه په هغې کې ښکاره يا معلوم نشي.
د نامه نه تر زنګون پوري
د ښځې ټول بدن عوت دی مګر مخ او ورغوې يې عورت نه دي، عائشه رضي الله عنها وايې: نبي کريم صلی الله علیه وسلم ويلې دي: الله پاک د بالغې ښځې لمونځ نه قبلوي مګر په پړوني کې. رواه أبو داود والترمذي وحسنه.
د الله پاک وينا ده: (يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِد) (الأعراف:31) اى د ادم اولاده! تاسو خپل زینت (لباس) راواخلئ د هر لمانځه په وخت كې. او عورت پټول د زينت او ښاېست هغه کمه درجه ده.
د الله پاک وينا ده: (وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ) (البقرة: 149). او له كوم ځاى نه چې ته وځې، نو خپل مخ د مسجد حرام په طرف وګرځوه. (البقرة: 149).
د مسلمانانو قبله کعبه ده هغه چې د پيغمبرانو پلار ابراهیم علیه السلام جوړه کړې وه او ټولو پيغمبرانو د همدغې کعبې حج کړی دی، او مونږ په دې ښه پوهه يو چې کعبه د کټو ديوالونه دي نه چاته څه ضرر ورکولی شي او نه څه فاېده ورکولی شي، خو الله پاک مونږ مسلمانانو ته حکم کړی دی تر څو د لمانځه په وخت ټول مسلمانان د کعبې په لور مخ وګرځوي او دا د الله پاک بندګي ده.
قبلې لور ته د مخ ګرځولو طریقه
کله چې مسلمان کعبه خوا ته نيژدي وي او کعبه ليدلی شي نو په لمانځه کې به د کعبې ته مخامخ ودريږي خو هغه څوک چې د کعبې نه لري وي هغوې لپاره دا بسنه کوي چې د مکې مکرمې په لور ودريږي او قبلې ته په ودريدلو کې لږ شان کوږوالی هیڅ باک نلري، د الله پاک وينا ده: د مشرق او مغرب په مینځ کې قبله ده. (الترمذي: 342).
په دې صورت کې قبلې لور ته د مخامخ ودريدلو وجوب هغه ته بښل کيږي همدغه حکم د نورو واجباتو هم دی. د الله پاک وينا ده: (فَاتَّقُوا اللهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ) (التغابن: 16). نو تاسو له الله نه ووېرېږئ څومره چې تاسو كولى شئ.
د لمانځه د وخت دخليدل د لمونځ د صحت لپاره شرط دی، لمونځ د خپل ټاکلي وخت نه مخکي ادا کول نه صحیح کيږي او نه قبليږي او همدغه شان لمونځ د خپل وخت نه روسته کول هم حرام دي او هيڅ جواز نلري، د الله پاک وينا ده: (إِنَّ الصَّلَاةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَابًا مَوْقُوتًا) (النساء: 103). بېشكه لمونځ له شروع نه په مومنانو باندې په (معلومو) وختونو كې فرض كړى شوى دى.
غوره داده چې لمونځ په لمړی وخت کې ادا کړي شي. ام فروه رضي الله عنها وايې: د نبي کريم صلی الله عليه وسلم نه پوښتنه وشوه چې په عملونو کې غوره عمل کوم يو دی؟ نبي کريم صلی الله علیه وسلم وويل لمونځ په وخپل لمړي وخت کې ادا کول. سنن أبي داود.
لمونځ په خپل وخت کې ادا کول واجب دي او د هغې نه روسته کول يې حرام دي او هيڅ جواز نلري مګر يو څو وختونو کې يې د خپل وخت نه د روسته کولو رخصت او دوه لمونځونه يو ځاې جمع کول جواز لري.
هر کله چې ورته لمونځ رایاد شي نو په بیړه باندي به لمونځ ادا کړي، انس بن مالک رضي الله عنه وايې: نبي کريم صلی الله علیه وسلم ويلې دي: د چا نه چې لمونځ هير شي یا په خوب ويده پاتي شي نو کفاره ددغه لمونځ داده چې کله ورته ياد شي او ادا يې کړي. رواه مسلم.
د لمونځ وجوب:
په هر بالغ، عاقل مسلمان لمونځ ادا کول واجب دي، مګر هغه ښځه چې د حیض مهواري يا د نفاس مرض ولري نو د مرض په دغه مدت کې به لمونځ نه ادا کوي او نه په هغوې به بیا د لمانځه قضايې شته.
بلوغ ته د رسيدلو نښي نښاني:
پنځه فرضي لمونځونه او د هغې وختونه:
اللهپاک په مسلمان باندي په شپه او ورځ کې پنځه لمونځونه فرض کړي دي او دا لمونځونه د مسلمان د دين ستن او ډير اړين فرض دي، او د ادا کولو لپاره يې ښکاره وختونه دادي:
د سهار لمونځ: دوه رکعته دی، وخت يې د سبا صادق نه کومه چې د اسمان په مشرقي طرف کې رڼا را وخيژي تر نمر راختلو پوري.
دا څلور رکعته دي: او وخت د ادا کولو یې هغه وخت شروع کيږي چې کله نمر د نیمايې اسمان نه د مغرب په طرف ملاون وکړي، تر هغه وخت چې کله د هر شي سوری د هغه شي سره يو شان او برابر شي.
څلور رکعته دي: د ادا کولو وخت يې هغه وخت شروع کيږي چې کله د ماسپښين د لمونځ وخت پاې ته ورسيږي تر هغه وخت پورې چې د هر شي سوري د هغې دوه برابر شي تر نمر ډوبيدو پورې. مګر مسلمان به په بيړه سره د مازديګر لمونځ ادا کوي مخکي ددينه چې د نمر وړانګي کمزوري شي او رنګ د نمر زيړ شي.
دا درې رکعته دي وخت د ادا کولو يې شروع کيږي: چې کله نمر د اسمان په مغرب کې ډوب شي او د نمر ټکلی پټ شي تر هغه وخت پورې چې په مغرب کې سرخي پټه شيي هغه سرخي چې د نمر د ډبيدلو نه بعد د اسمان په مغربي کناره کي ښکاره کيږي.
څلور رکعته دي: د ادا کولو وخت يې شروع کيږي د هغه وخت نه چې سرخي د اسمان په مغربي کناره کې ډوب شي تر نیمايې د شپي پورې مګر د ضرورت په وجه يې سهار پورې ادا کولی شي.
د لمونځ ځاې:
د اسلام مبارک دين په جماعت سره د لمونځ د ادا کولو حکم کړی دی او ترغيب يې ورکړی چې جماعت بايد په مسجد کې ادا کړی شي، تر څو مسلمانان په یو ځاې کې ټول راجمع کيږي په دې سره به يې په خپلو مينځونو کې د يو بل سره مینه، محبت، مرسته او مدد زیاتيږي، ځکه خو يې په جماعت سره لمونځ ادا مول د يواځې دلمونځ کولو نه په ډبرو درجو غوره ګرځولی دی. د نبي کريم صلی الله علیه وسلم وينا ده: د سړي په جماعت سره لمونځ ادا کول د هغه د يواځې لمونځ کولو نه په وويشت درجو سره غوره دی. (البخاري 619، مسلم650، أحمد 5921).
لمانځه د ځاې په هکله قانون او قاعده:
د اسلام مبارک دين د لمانځه د صحت لپاره دا شرط کړې ده چې د لمانځه ځاط او زمکه به پاک ه وي، د الله پاک وينا ده: { وَعَهِدْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُود}(البقرة: 125). او مونږ ابراهيم او اسمٰعيل ته كلك حكم وكړ دا چې تاسو (دواړه) زما كور د طواف كوونكو او اعتكاف كوونكو او ركوع كوونكو، سجده كوونكو لپاره ښه پاك كړئ.
اصل کې ځايونه پاک دي:
اصل کې ځايونه پاک دي او ناپاکي روستو راځي، نو کله چې د ناپاکۍ وجود مونږ ته معلوم نه وي نو مونږ به په دغه ځاې د لمانځه باندي د پاکوالي فیصله کوو، په همدي بنیاد په پاک چهت او بام باندي لمونځ کول جواز لري او د لمانځه لپاره د پرشونو په غوړولو کې ډير زیار او تکلیف کولو ته هیڅ ضرورت او احتیاج نشته.
د لمانځه د ځاې لپاره يو شمیر عام شموله قوانین دي لمونځ کونکی بايد ته کتنه او پاملرنه وکړي.
۱.په داسې ځاې به لمونځ نه کوي چې نورو خلکو ته د هغې نه ضرر او تکلیف رسيږي کله ځېني خلک په لارو او هغه ځايونو کې چې په هغې کې ودريدل منع وي لمونځ کوي او په دې سره نورو خلکو ته زیان او تکلیف رسيږي، ددې نه بايد ډډه وشي نبي کريم صلی الله علیه وسلم ويلي دي: نه خپل ځان او نه نورو خلکو ته زیان رسول جواز لري. (ابن ماجه 2340، أحمد 2865).
۲. داسي ځاې کې بايد لمونځ ونه کړی شي چې د لمونځ کونکي پام اړه وي او خشوع يې خرابوي لکه د تصویرانو د ویستلو په ځاې کې او ډير لوړ اوازونه او ټنګ ټکور وي.
۳. داسي ځاې کې بايد لمونځ ونه کړی شي کوم ځاې کې د الله پاک نافرماني کيږي لګه کډا خاني ډم خان وغيره په داسي ځاې کې د لمونځ کولو نه ډډه وشي.
