نۆۋەتتىكى بۆلەك :ئىمان
دەرس ئاللاھنىڭ ياراتقۇچى ۋە پەرۋىش قىلغۇچى ئىكەنلىكگە ئىشىنىش
ئاللاھنى يارىتىشتا يېگانە دەپ ئېتىقاد قىلىشنىڭ مەنىسى.
ئاللاھ ھەممە نەرسىنىڭ رەببى، ۋە ئۇنىڭ ئىگىسى ۋە ياراتقۇچىسى ۋە رىزىقىنى بەرگۇچى. ۋە ئۇنىڭغا ھاياتلىق ماماتلىق بېغىشلىغۇچى، ۋەپايدا زيان يەتكۇزگۈچى، ئۇ شۇنداق زاتكى ھەممە ئىش ئۇنىڭ ئىلىكىدە، ۋە ياخشىلىق ئۇنىڭ قۇلىدا. ئۇھەممىگە قادىر. ئۇ ئىشلاردا ئۇنىڭ ھىچ ئورتىغى يۇق دەپ قەتئىي ئىقرا ۋە تەستىق قىلماقتۇر. ئۇ ئاللاھ تائالا ھەممە ئىشنى ئۈزى يالغۈز قىلغۇچى دىمەكلىكتۇر. ئۇ بولسا تۈۋەندىكى ئىشلارغا ئېتىقاد قىلىش ئارقىلىق بۇلىدۇ:
ئاللاھ تائالا كائىناتتىكى ھەممە نەرسىنى يالغۇز ياراتقۇچى ئۇنىڭدىن باشقا ھېچ ياراتقۇچى يوقتۇر، ئاللاھ تائالا ئېيتقاندەك: «ئاللاھ ھەممە نەرسىنى ياراتقۇچىدۇر» [زۈمەر سۈرىسى:62] ئىنساننىڭ ياسىشىغا كەلسەك، ئۇ بىر سۈپەتتىن يەنە بىر خۇسۇسىيەتكە ئۆزگەرتىش، ياكى يىغىش ۋە قۇراشتۇرۇش قاتارلىقلاردىن ئىبارەت بولۇپ، ئۇ ھەقىقىي يارىتىىش ۋە يۇقتىن ئىجات قىلىش ۋە يا ئۈلگەندىن كيين تىرىلدۇرۇش ئەمەستۇر.
ئۇ بارلىق مەخلۇقاتلارنى ئۇزۇق بىلەن تەمىنلىگۈچىى، ئۇنىڭدىن باشقا ھېچقانداق رىزىق بەرگۈچى يوقتۇر، ئاللاھ تائالا ئېيتقاندەك: «يەر يۈزىدىكى ھەربىر جانلىقنىڭ رىزىقى ئاللاھ تائالانىڭ ئۈستىگە دۇر» [ھۇد سۈرىسى:6]
ئۇ ھەممە نەرسىنىڭ ئىگىسىدۇر، ھەقىقەتتە ئۇنىڭدىن باشقا ئىگە يوقتۇر، ئاللاھ مۇنداق دېدى: «ئاسمانلارنىڭ، زېمىننىڭ ۋە ئۇلاردىكى پۈتكۈل مەۋجۇداتنىڭ پادىشاھلىقى ئاللاھقا خاستۇر» [مائىدە سۈرىسى:120]
ئۇ ھەممە نەرسىنى ئىدارە قىلغۇچىدۇر، ئۇنىڭدىن باشقا ھىچ ئىدارە قىلغۇچى يوقتۇر، ئاللاھ ئېيتقاندەك: «ئاللاھ تائالا ئاسماندىن زېمىنغىچە بولغان ئىشلارنى ئىدارە قىلىپ تۇرىدۇ» [سەجدە سۈرىسى:5]
ئاللاھىنىڭ ئىدارە قىلىشى ۋە ئىنساننىڭ ئىدارە قىلىشى
ئىنساننىڭ ئۆز ئىشلىرىنى ۋە تۇرمۇشىنى ئىدارە قىلىپ رەتكە سېلىشىغا كەلسەك، ئۇ قۇل ئاستىدىكى ئۆزى ئىگە بولغان نەرسىلەردە ۋە قىلالايدىغان ئىشلار بىلەنلا چەكلىنىدۇ، بۇ پىلان بەزىدە مېۋە بېرىپ بەزىدە مەغلۇپ بولۇشى مۇمكىن، ئەمما پاك ياراتقۇچىنىڭ ئىدارە قىلىشى ئەتراپلىق بۇلۇپ ئۇنىڭدىن ھېچ نەرسە چىقمايدۇ، ئۇ ئىجرا قىلىنىپ ھېچ نەرسە ئۇنىڭغا قارشى تۇرۇپ توسقۇنلۇق قىلمايدۇ، ئاللاھ ئېيتقاندەك: «بىلىڭلاركى، يارىتىش ۋە ئەمر قىلىش ئاللاھقا خاستۇر، ئالەملەرنىڭ ئىگىسى بۇلغان ئاللاھ بەك ئۇلۇغ دۇر» [ئەئراف سۇرىسى: 54].
پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ دەۋرىدىكى ئەرەپ مۇشرىكلىرى ئاللاھنىڭ ياراتقۇچى ئىكەنلىكنى ئېتىراپ قىلاتتى:
پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ دەۋرىدىكى كاپىرلار ئاللاھىنىڭ ياراتقۇچى ۋەكائىناتنىڭ ئىگىسى ۋە ئىدارە قىلغۇچى ئىكەنلىكىنى ئىقرار قىلغان. ئاللاھ تائالا مۇنداق دېدى: «ئەگەر سەن ئۇلاردىن: ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى كىم ياراتقان؟ دەپ سورىساڭ، ئۇلار چوقۇم ئاللاھ دەپ جاۋاب بېرىدۇ» [لۇقمان سۈرىسى:25]. لىكىن بۇنى يالغۇز بۇنداقلا ئىتىپ قۇيۇش ئۇلارنى ئىسلام دىنىغا كىرگۈزمىگەن. چۈنكى ئۇلار ئىبادەتنى ئاللاھقا يالغۇز قىلمىدى، بەلكى ئاللاھقا باشقىنى قۇشۇپ تەڭ .ىبادەت قىلدى، كىمكى ئاللاھنى بۇتۇن ئالەمنىڭ ياراتقۇچىسى دەپ ئىقرا قىلسا، يەنى ئۇلارنىڭ ياراتقۇچىسى ۋە ئىگىسى ۋە ئۇلارنى نىئمىتى بىلەن بەھىرلىگۈچى دەپ ئىقرار قىلسا. بۇتۇن ئىبادەتلەرنى شىرىكسىز ئاللاھقا سەرىپ قىلىپ ۋە ئۇنىڭغا خاس دەپ ئىتىقاد قىلىش لازىم كىلىدۇ.
ئىنسان ئاللاھنىڭ ھەممە نەرسىنى ياراتقۇچى ۋەبۇتۇن كائىناتلارنى ئىدارە قىلغۇچى. ۋە ھەر بىر جانلىقنىڭ ھاياتى ۋە ئەجەلى ئۇنىڭ ئىلىكىدە ئىكەنلىكىنى ئىقرار قىلىپ تۇرۇپ، ئاندىن ئۇ بىر قىسىم ئىبادەتلەرنى ئاللاھنىڭ غەيرىگە سەرىپ قىلىشى ئەقىلگە قانداقمۇ ئۇيغۇن كەلسۇن؟! بۇ ئەڭ قەبىھ ئادالەتسىزلىك ۋە ئەڭ چوڭ خاتالىقتۇر، شۇڭلاشقا لۇقمان ھەكىم ئوغلىغا نەسىھەت قىلىپ يېتەكلەش جەريانىدا ئۇنىڭغا مۇنداق دېگەن: ««ئى ئوغلۇم! ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرمىگىن. چۈنكى شېرىك كەلتۈرۈش ھەقىقەتەن چوڭ زۇلۇمدۇر» [لۇقمان سۈرىسى:13]
پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام قايسى گۇناھ چوڭ؟ دەپ سورالغاندا، ئۇ: «ئاللاھ سىنى يالغۇز ياراتقان تۇرۇغلۇق سىنىڭ ئۇنىڭغا شىرىك كەلتۇرۇشۇڭ» دېدى (بۇخارى:4477، مۇسلىم:86).
ئەگەر بەندە مەخلۇقاتلارنىڭ ھېچقايسىسىنىڭ ئاللاھنىڭ تەقدىرىدىن چەتنەپ كېتەلمەيدىغانلىقىنى بىلسە، چۈنكى ئۇلۇغ ئاللاھ ئۇلارنىڭ ھەممىسىنىڭ ياراتقۇچىسى، ئۇنىڭدىن باشقا ھېچ ياراتقۇچى يوق، ئاللاھ ئۇلارنىڭ پادىشاھى بولغانلىقى ئۈچۈن، ئۇلارنى ئۈزىنىڭ ھىكمىتىنىڭ تەقەززاسى بۇيچە تەسەررۇپ قىلىدۇ. ھەمدە بەندە قاچانىكى ئىشلارنىڭ ھەممىسى پاك ئاللاھنىڭ ئىلىكىدە ئىكەنلىكىنى بىلسە، پۈتۈن كائىناتنى بىر ئاللاھتىن باشقا ھىچ ئىدارە قىلغۇچىنىڭ يوقلىغىنى، ۋە زەررە چاغلىق نەرسىنىڭ ئاللاھنىڭ ئىزنى سىز مىدىرلىمايدىغانلىقىنى ۋە سۇكۇت قىلمايدىغانلىقىنى بىلىش كىرەك، ھەمدە بەندە قاچانىكى ئاللاھتىن باشقا ھىچ رىزق بەرگۇچىنىڭ يوقلىقىنى كەسكىن بىلسە بۇ ئۇنىڭ قەلبىگە يالغۇز ئاللاھقا بولغان باغلىنىشنى، ۋە سوئال سوراشنى ۋە ئۇنىڭغا ھاجەتمەنلىكىنى ئىزھار قىلىپ ۋە پۈتۈن ھاياتىدىكى بارلىق ئىشلىردا بىر ئاللاھقا تايىنىشنى كەلتۇرۇدۇ.
