نۆۋەتتىكى بۆلەك :مالىيە سودىسى
دەرس شېرىكچىلىك
ئۇ بىر نەرسىگە ئىگە بۇلۇشتا ياكى ئۇنى بىرتەرەپ قىلىشتا ئىككى ياكى ئۇنىڭدىن ئارتۇق كىشىلەرنىڭ بىرلىككە كىلىشىدۇر. بىرىنچىسىگە مىسال: ئىككىسىنىڭ مىراس ياكى سوۋغاتقا تەڭ شېرىك بۇلىشى، ئىككىنچىسىنىڭ مىسالى: ئۇلارنىڭ ئېلىم سېتىمدا شېرىك بۇلىشى.
شېرىكچىلىكنىڭ ھۆكمى
مۇئامىلە ئىشلىرى ئەسلىدە دۇرۇس بولغاچقا، شېرىكچىلىك دۇرۇسدۇر، بەندىلەر رىزقىنى قۇلايلىقچە ھاسىل قىلسۇن ئۈچۈن، ئاللاھ تائالا ئۇنى دۇرۇس قىلىپ بەردى، ئۇ مۇسلىم ۋە غەيرى مۇسلىم بىلەن دۇرۇس بۇلىدۇ، شۇڭا كاپىرنىڭ قاتنىشىشى مۇسۇلمانسىز يالغۇز بىر تەرەپ قىلماسلىق شەرتى بىلەن دۇرۇسدۇر.
ئىنسان پۇل- ماللىرىنى مول قىلىشقا ئىھتىياجلىق بۇلىدۇ، ئۇنىڭ ئىقتىدارسىزلىقى ۋە تەجرىبىسى ياكى مەبلىغى يېتەرلىك بولمىغانلىقتىن ئۇ يالغۇز قىلالماسلىقى مۇمكىن. شۇنىڭغا ئوخشاش جەمئىيەت چوڭ پىلانلارغا ئىھتىياجلىق بۇلىدۇ، ئۇلارنىڭ ھېچقايسىسىنى ئۆزى ئۈستىگە ئالالايدىغان بىر شەخسنىڭ بولۇشى مۇمكىن ئەمەس، شېرىكچىلىك بۇلارنىڭ ھەممىسىنى ئاسانلاشتۇرىدۇ.
شىرىكچىلىكنىڭ تۇرلىرى
ئىگىدارچىلىق شېرىكچىلىكىنىڭ ئىككى خىل شەكلى بار:
بۇ ئىككى شېرىكنىڭ ھەرىكىتىدىن كېلىپ چىققان شېرىكچىلىك بۇلۇپ، مەسىلەن ئۇلار يۆتكەلمەس ئۆي-مۈلۈك ياكى يۆتكىلىدىغان نەرسە-كېرەك سېتىۋالغاندا، ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ئىگىدارچىلىق ئورتاق بۇلىدۇ.
مەجبۇرى شېرىكچىلىك
ئۇ ئىككى ياكى ئۇنىڭدىن ئارتۇق كىشىنىڭ ھەرىكىتى سىز ئۇلارغا ئىسپاتلىنىدۇ، مەسىلەن ئىككىسى مەلۇم نەرسىگە ۋارىسلىق قىلغاندەك، ئاندىن مىراس ئۇلارنىڭ ئارىسىدا شېرىكچىلىكى سۈپىتىدە ئورتاق بۇلىدۇ.
شېرىكلەرنىڭ ئىگىدارچىلىق شېرىكلىكىدىكى نەرسىنى ئىشىلتىشى
ئىككى شېرىكنىڭ ھەر بىرى يانا بىرىنىڭ ھەققىدە ياتنىڭ ئورنىدا بۇلىدۇ، شۇڭا ئۇنىڭ رۇخسىتىسىز ئۇنەرسىنى ئىشلەتسە بولمايدۇ، ئەگەر ئىشلەتسە پەقەت ئۆزىنىڭ نېسىۋىسىگە ئۆتىدۇ، ھەمرايى رۇخسەت قىلسا ھەممىدە ئۆتىدۇ.
پۈتۈشۈش شېرىكچىلىكى
بۇ ئېلىم سېتىم، ئىجارىگە بېرىش قاتارلىق ئىشلارغا ئوخشاش، ئىشىلتىشتە بىرلىككە كىلىشتۇر.
توختام شىركىتىنىڭ بۆلەكلىرى
رىقابەت شېرىكچىلىكى
بۇ ئىككى شېرىكنىڭ بىرى يەنە بىرىگە پايدىنىڭ مەلۇم قىسمىنى بىرىشكە پۇل بىرىشى: تۆتتىن بىر قىسمى، ياكى ئۈچتەن بىر قىسمى، ۋە شۇنىڭغا ئوخشاشلار، قالغان قىسمى پۇل ئىگىسىگە بېرىلىدۇ. ئەگەر بىر تەرەپ قىلىنغاندىن كېيىن پۇل يۈتۈپ كەتسە، ئۇ پايدىدىن تۆلەمگە ئېرىشىدۇ، ئىشچىنىڭ ئۇنىڭ بىلەن مۇناسىۋىتى يوق، ئەگەر پۇل قانۇنغا خىلاپلىق قىلىش ياكى بىپەرۋالىق قىلماي بۇزۇلسا، ئىشچى ئۇنىڭغا كاپالەتلىك قىلمايدۇ. ئىشچى پۇل تاپشۇرۇۋېلىشتا ئىشەنچلىك، بىر تەرەپ قىلىدىغان ۋاكالەتچى، خىزمەتتىكى خىزمەتچى ۋە پايدا ھەمراھى.
بىر قانچە تۈرلۈك ئورتاقلىق
دەل ئىككى ئادەم ئورتاق بەھرىلىنىدىغان ۋاقىتتا، مەبلىغى بولماي تۇرۇپ ، ئۇلار ئىناۋەت بىلەن سېتىۋالىدۇ - چۈنكى ئۇلاردا كىشىلەر ئارىسىدا ئابرۇي بار - ۋە نەق پۇلغا ساتىدۇ، خۇدا پايدا بىلەن تەمىنلىگەن نەرسە ئۇلارنىڭ ئوتتۇرىسىدا بولىدۇ، زىيان قانداق بولسا ئۇلار ئۈستىدە بولىدۇ، ھەر بىرى ئۇلارنىڭ بىرى يەنە بىرىنىڭ ۋاكالەتچىسى، شۇنداقلا كېپىل. ئۇ يۈز شىركىتى دەپ ئاتالغان. چۈنكى ئۇ داڭلىق كىشىلەردىن باشقا ئىناۋەت بىلەن سېتىلمايدۇ.
نۇپۇزلۇق شېرىكلىكى
ئۇ ئىككى ئادەمنىڭ بەدىنى بىلەن، ۋە مەلۇم پۇلى بىلەن ئەگەرچە پەرقلىق بولسىمۇ بىللە تىجارەت قىلىشقا ئورتاقلىشىشى، مەبلەغنىڭ ھەر بىرىدىن مەلۇم بۇلىشى تەلەپ قىلىنىدۇ، پايدا زىيان ئۆز-ئارا شەرت قىلىشقان ۋە پۈتۈشكەن بويىچە بولىدۇ.
جىسمانى شېرىكلىشىش
ئۇ ئىككى ئادەمنىڭ ئۆزلىرى ئەمگەك قىلىپ تاپقان نەرسىلىرىدە شېرىكلىشىشى، مەيلى شېرىكلىك ھۆنەر-سانائەتتە بولسۇن، تۆمۈرچىلىك ۋە ياغاچچىلىققا ئوخشاش، ياكى ئۇ رۇخسەت قىلىنغان ئەمگەكلەر بولسۇن، ئۇتان ۋە ئوت چۆپ يېغىشتەك، ئاللاھنىڭ بەرگىنى ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ئۆز-ئارا كېلىشىپ پۈتۈشكەن بويىچە بولىدۇ.
تەڭ بۇلۈش شىرىكچىلىكى
ئۇ ھەر بىر شېرىكنىڭ ئۆزىنىڭ ھەمرايېغا ھەر بىر مالىيە ۋە جىسمانىي ئەمەل جەھەتتە تەسەررۇپ قىلىشقا ھوقۇق بېرىشى. ھەر بىر شېرىكنىڭ سېتىۋېلىش ۋە سېتىش، ئېلىش ۋە بېرىش، كېپىللىك ۋەكىل قىلىش، قەرز بىرىش ۋە ئىئانە قىلىش، ۋە شۇنىڭغا ئوخشىغان تىجارەتتە ئېھتىياجلىق بولىدىغان باشقا ئىشلارنى مۇتلەق تەسەررۇپ قىلىش ھۇقۇقى بۇلىدۇ.
ھەر بىر شېرىك ھەمراھى قىلغان ئىشنىڭ مەسئۇلىيەتلىكىنى كۈتۈرىدۇ، شېرىكچىلىك ئۇلارنىڭ پۇلىدىن توختام تۈزۈلگەن بويچە بۇلىدۇ، پايدا ئۇلار ئوتتۇرىسىدا شەرتكە ئاساسەن بولىدۇ، زىيان ئۇلارنىڭ ھەر بىرىنىڭ پۇلىنىڭ مىقدارى بويىچە بولىدۇ. بۇ رۇخسەت قىلىنغان شېرىكچىىلىك بۇلۇپ، ئۇ ئالدىنقى تۆت شېرىكچىلىكنى بىرلەشتۈرىدۇ، ئۇلارنىڭ ھەممىسى دۇرۇسدۇر، ئۇلاردا تىرىكچىلىك قىلىش، كىشىلەرنىڭ ئېھتىياجىنى قاندۇرۇش ۋە ئادالەت ۋە مەنپەئەتنى قولغا كەلتۈرۈشتىكى ھەمكارلىق بولغانلىقى ئۈچۈن.
1- ئۇ ئىختىساتنى تەرەققىي قىلدۇرۇش، ۋە ئىشچىلارنى ئىشلىتىش، مىللەتكە نەپ يەتكۈزۈش، تۇرمۇشنىڭ باياشات بۇلۇش، ۋە ئادالەتنى بەرپا قىلىشنىڭ ئەڭ ياخشى ۋاستىسىدۇر.
2- جازانە قىمار قاتارلىق ۋە شۇنىڭغا ئوخشىغان ھارام كەسىپتىن بىھاجەت بۇلۇش.
3- پۇل تېپىشتىكى ھالال ۋاسىتىلەرنىڭ دائىرىسىنى كېڭەيتىش. ئىسلام بىر ئادەمنىڭ ئۆزى يالغۇز ياكى باشقىلار بىلەن ئورتاقلىشىشىغا يول قويدى.
