نۆۋەتتىكى بۆلەك :قىش پەسلىنىڭ ھۆكۈملىرى
دەرس قىش ۋە ناماز ۋە رۇزا
قىشتا سوغۇق بەك بولسا، قارىلىدۇ: ئەگەر سوغۇق كىشىلەرنىڭ نامازغا چىقىشىغا توسقۇنلۇق قىلمىسا، ئەزان ۋاقتى ئوخشاش بولىدۇ.
ئەگەر سۇغۇق بەك ئېغىر بولۇپ، ئاۋامنىڭ سىرتقا چىقىشى تەسكە توختايدىغان بولسا، مۇئەززىن ئەزان تۇۋلىغاندا "نامازنى چېدىرىڭلاردا ياكى ئۆيەڭلەردە ئۇقۇڭلار، دەيدۇ. يەنى ئۇلارغا نامازنى مەسچىتتە ئۇقۇماسلىققا رۇخسەت قىلىنىدۇ.
ناپىئ مۇنداق دېدى: ئىبنى ئۈمەر رەزىيەللاھۇئەنۇ زەجناندا (مەككىگە يېقىن جاي) سۇغۇق كىچىدە ئەزان ئېتتى، ئاندىن نامازنى ئۆيەڭلەردە ئۇقۇڭلار دەپ پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ «سوغوق كىچىدە ياكى سەپەردە يامغۇر ياغقاندا، مۇئەززىننى ئەزان ئېتىشقا بۇيرۇپ ئاندىن ئارقىسىدىن نامازنى چۈشكەن جايلىرىڭلاردا ئۇقۇڭلار، دەيدىغانلىقىدىن بىزگە خەۋەر بەردى» (بۇخارى رىۋايتى:632، مۇسلىم رىۋايتى:697)
كىشىلەر قىشتا ئوت ياندۇرىدۇ، ئۇ بەلكىم قىبلىگە تۇغرا كىلىپ قالىدۇ، ئوتقا چوقۇنىدىغان مەجۇسلارغا ئۇخشاپ قېلىشتىن ساقلىنىش ئۈچۈن، نامازنىڭ ئوت تەرەپكە بولماسلىقى ئەۋزەلدۇر، ھەمدە ئۇ ناماز ئۇقۇغۇچىنىڭ زىھنىنى چاچىدۇر، ئەگەر ئىسسىنىش ئۈچۈن ئۇنىڭغا ئىھتىياج بۇلسا، ياكى يەرنى ئۆزگەرتىشتە قىيىنچىلىق بۇلسا، ئۇنىڭدا چاتاق يوق.
يالقۇنى يوق ئوچاقتا مەكروھ لۈق يوقتۇر.
ئىككى نامازنى بىرلەشتۈرۈش
ئىككى نامازنى بىرلەشتۈرۈش بۇلسا: مەيلى كىنكىنى ئالدىغا سۈرسۇن، ياكى باشتىكىنى كېچىكتۈرسۈن. بىرلەشتۈرۈشكە رۇخسەت قىلىدىغان ئۆزرە تېپىلغاندا. پىشىن نامازنى ئەسىر بىلەن بىرلەشتۈرۈپ، ياكى شام نامازنى خۇپتەن بىلەن بىر لەشتۈرۈپ ئوقۇشتۇر،
بىرلەشتۈرۈش رۇخسىتىگە ئۆزرە بۇلىدىغان نەرسىلەر ئىچىدە: ۋە قىشتا كۆپ بۇلىدىغان يامغۇردۇر. بەزى ئالىملار ئۇنىڭغا كۈچلۈك سوغۇق شامالنى، ياكى قاتتىق سوغۇقنى، ياكى يوللارنى توسىدىغان قار، ياكى يوللارنى تولدۇرىدىغان لاي پاتقاقلارنى قۇشۇپ قۇيدۇ.
بىرلەشتۈرۈشكە قۇبۇل بۇلىدىغان ئۆزرەلەر دىن مەقسەت: كىشىلەرنىڭ ناماز ئۈچۈن مەسچىتكە قايتا-قايتا چىقىش بىلەن مۇشەققەت بۇلىدىغان ئەھۋاللار دۇر. شۇڭا ئۇلارغا نامازنى بىرلەشتۈرۈپ ئۇقۇش رۇخسەت قىلىنىدۇ، بۇ كىشىلەرنى سىرتقا ساياھەت قىلىش ئۈچۈن ياكى ئېھتىياجىنى قامداش ئۈچۈن توسقۇنلۇق قىلمايدىغان يېنىك ئاز يامغۇر ئۇنىڭغا ئوخشىمايدۇ.
ئەسىلدە مۇسۇلمانلار نامازنى ۋاقتىدا ئوقۇشى كېرەك، ئاللاھ مۇنداق دېدى: «خاتىرجەم بۇلغان چېغىڭلاردا نامازنى تۇلۇق ئادا قىلىڭلار، شەكسىز ناماز مۇئمىنلەرگە ۋاقتى بەلگىلەنگەن پەرز دۇر» (نىسا سۈرىسى:103). بۇ سەۋەبتىن نامازنى بىرلەشتۈرۈشكە رۇخسەت قىلىدىغان بىر باھانە بارلىقى ئىسپاتلانمىسا نامازنى بىرلەشتۈرۈش دۇرۇس ئەمەس. ئۆمەر ئىبنى خەتتاب ۋە ئىبنى ئابباس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇم ۋە باشقىلاردىن ئىككى نامازنى ئۆزرە سىز بىرلەشتۈرۈشنىڭ چوڭ گۇناھ ئىكەنلىكى رىۋايەت قىلىندى.
جامائەت بىلەن ناماز ئوقۇمايدىغانلار - ئايال كىشى، ۋە كېسەل ۋە جامائەتكە چىقمايدىغانلارغا ئۇخشىغانلار، نامازنى بىرلەشتۈرۈپ ئۇقۇمايدۇ، چۈنكى ئۇنىڭغا بىرلەشتۈرۈشنىڭ ھاجىتى يوق، ھەمدە نامازنى ۋاقتىدا ئادا قىلىش تەلەپ قىلىنىدۇ. شۇنىڭغا ئوخشاش ئىككىنچى نامازنى ئوقۇشتىن بۇرۇن ئۆزرە تۈگىسىە بىرلەشتۈرمەيدۇ.
بىرلەشتۈرگەندە مۇسۇلماننىڭ بىر قېتىم ئەزان ئېتىشى كۇپايە قىلىدۇ، ۋە ھەر بىر ناماز ئۈچۈن ئايرىم تەكبىر ئۇقۇيدۇ، ئىككى نامازنىڭ پەرزىنى ئۇقۇپ بۇلغاندىن كېيىن، سۈننەتلىرىنى ئۇقۇيدۇ، ۋە زىكرى تەسبىھلارنى ئېتىدۇ.
بىر قانچە مەسچىتلەردە جەملەشكە رۇخسەت بۇلىدىغان ئۆزرەنىڭ مەۋجۇتلۇقىدا پەرق بار، ئاساسىي پرىنسىپتا ئىمام مەسئۇل بۇلىدۇ، شۇڭا بىلىملىك بولسا تىرىشىدۇ، ۋە بىلىمى بارلار بىلەن مەسلىھەتلىشىدۇ، ئەگەر كۆز قارىشىغا دۇرۇسلىقى غالىپ كەلمىسە جەملىمەيدۇ، مەسچىت جامائەتلىرى تالاش-تارتىش قىلماسلىقى كېرەك.
بەزى رىۋايەتلەردە مۇنداى كەلدى: «قىش مۆمىنلەرنىڭ باھارى؛ ئۇنىڭ كۈنلىرى قىسقا، مۇسۇلمان روزا تۇتالايدۇ، كېچىلىرى ئۇزۇن، تەھەججۇت ئۇقۇيالايدۇ» (بەيھەقى ئە سسۇنەنۇلكۇبرا:8456) باھار دەپ ئاتىلىندى، چۈنكى ئۇ ئىبادەت باغلىرىدا سەيلە قىلىدۇ، قىش پەسلىدە ئۇ كۈندۈزنىڭ قىسلىقى سەۋەبىدىن ئاچىلىق ۋە ئۇسسۇزلۇققا مۇشەققەتسىز چىداپ كۈندۈزى روزا تۇتالايدۇ، ۋە كېچىنىڭ ئۇزۇنلۇقى ئۈچۈن ئۇنىڭدا تەھەججۈت ئۇقۇيدۇ، ناماز بىلەن ئۇيقۇنى بىرلەشتۈرەلەيدۇ.
بەزى ئەسەرلەردە مۇنداق رىۋايەت قىلىندى: «قىشتا روزا تۇتۇش سالقىن غەنىيمەت». (ئەھمەد رىۋايىتى:18959) ئۆمەر رەزىيەللاھۇئەنھۇ مۇنداق دېدى: «قىش ئىبادەت قىلغۇچىلارنىڭ غەنىيمەتلىرى». ئەبۇ نۇئەيىم رىۋايىتى: «ئەلھىلىيە» (1/51).
