የአምልኮ (ኢባዳ) ትርጉም

አምልኮ (ኢባዳ) ማለት፡-አምልኮ ማለት፡- ፍፁም መታዘዝ በፍቅር፣ በመክበር እና በመገዛት ሲሆን የአላህም በባሮቹ ላይ ያለው መብት ሲሆን ለእርሱ ብቻ እንጂ ለሌላ አይደለም። ይህም አላህ የሚወደውና የሚደሰትበት እንዲሁም ንግግሮችንና ተግባራትን ሁሉ የሚያጠቃልል ስም ሲሆን ሰዎች ይተገብሩት ዘንድ አላህ ያዘዘው ተግባር ነው፡፡ ይህ ተግባር እንደ ሶላት፣ ዘካ፣ ሐጅ ግልፅ ሊሆን ይችላል፡፡ ወይም ደግሞ በልብ አላህን ማውሳት፤ አላህን እንደ መፍራት፣ በርሱ እንደመመካትና ከርሱ እርዳታን እንደመፈለግና የመሳሰሉት ስውር ተግባር ሊሆን ይችላል፡፡

አላህ በምህረቱ ለባሮቹ የተለያዩ የአምልኮ ተግባራትን አደርጎላቸዋል ከነዚህም ውስጥ፡-

የአምልኮ ተግባራት እንደሚለያዩ ሁሉ ሰዎችም እንደ ዝንባሌያቸው እና አቅማቸው ይለያያሉ፡ አንዳንዶቹ ከሌሎቹ በበለጠ በአምልኮ ውስጥ እንቅስቃሴ እና ቅንነት ያገኛሉ። ምናልባት ከመካከላቸው አንዱ በሰዎች ላይ ደግነትን ያወድሳል፣ ሌላው ደግሞ የሱና ፆሙን እንዲጨምር ያመቻችዋል፣ ሶስተኛው ደግሞ ቁርኣንን ከማንበብና ከመሃፈዝ ጋር ልቡ እንዲጣበቅ ያደርገዋል።

እሳቸውም የአላህ ሰላትና ሰላም በእሱ ላይ ይሁን እንዲህ ብለዋል፡- “ከሶላት ሰዎች ውስጥ የሆነ ሰው (ጀነት ለመግባት) በሶላት ደጃፍ ይጠራል። ከጂሃድ ሰዎች መካከልም ከጂሃድ በር ይጠራል፤ ከበጎ አድራጎት ሰዎችም ከበጎ አድራጎት ደጃፍ ይጠራል፤ ከጾመኞችም ውስጥ ከራያን በር ይጠራል። አቡበክር አስ-ሲዲቅ እንዲህ አሉ፡- የአላህ መልእክተኛ ሆይ! ከዚያ ሁሉ በሮች የምጠራ ሰው በውነትም ታድሏል ግን ከነዚህ ሁሉ በሮች የምጠራ ይኖራልን? የአላህ መልእክተኛ (ሶለላሁ ​​ዐለይሂ ወሰለም) እንዲህ አሉ፡- “አዎ፣ አንተም ከእነሱ እንደምትሆን ተስፋ አደርጋለሁ። (ቡኻሪ፡ 1897፣ ሙስሊም፡ 1027)።

ስለዚህ ሙስሊም ህይወቱን በሙሉ ለአላህ እያስገዛ ነው ማለት ነው፡፡ አላህን ለመታዘዝ ሰውነቱ ይጠነክር ዘንድ ይመገባል፡፡ በዚህ ዓላማ በመመገቡ አላህን እያመለከ ነው፡፡ ከአመንዝራነት ራሱን ለመጠበቅ በሚል ዓላማ ትዳር ይመሰርታል፡፡ ጋብቻው በራሱ የአምልኮ ተግባር ይሆንለታል፡፡ ልክ እንደዚሁ ዓላማው ተመሳሳይ እስከሆነ ድረስ ንግዱ፣ ሥራው፣ ቢዝነሱ ሁሉ አምልኮ ይሆንለታል፡፡ እውቀት መፈለጉ፣ መመራመሩ፣ መፈላሰፉ፣ መፍጠሩ ሁሉ እንደ አምልኮ ይቆጠርለታል፡፡ አንዲት እንስት ባልዋን፣ ልጆቿንና ቤቷን መንከባከቧ በርሱ የአምልኮ ተግባር ይሆንላታል፡፡ በሁሉም የህይወት ዘርፍ የሚከናወኑ ጠቃሚ ተግባራት በሙሉ መልካም ዓላማና ዕቅድን መነሻ አድርገው እስከተፈፀሙ ድረስ እንደ አምልኮ ተግባር ይቆጠራሉ፡፡

አምልኮ (ዒባዳ) ሰው የተፈጠረበት ዓላማ ነው፡-

አላህ እንዲህ ይላል… “ጋኔንና ሰውንም ሊግገዙኝ እንጅ ለሌላ አልፈጠርኳቸውም፡፡ ከነርሱም ምንም ሲሳይ አልፈልግም፤ ሊመግቡኝም አልሻም፡፡ አላህ እርሱ ሲሳይን ሰጪ የብርቱ ኃይል ባለቤት ነው፡፡” (አል- ዛሪያት፡56-58)

አላህ ሰውንም ሆነ ጋኔን የፈጠረበት ጥበብ እርሱን ይግገዙ ዘንድ እንደሆነ ተናግሯል፡፡ እነዚህ ፍጥረታት አላህን የሚግገዙት ለራሳቸው ጥቅም እንጂ አላህ ከእነርሱ ጥቅም ፈላጊ ሆኖ አይደለም፡፡

እናም አንድ ሰው ያንን ግብ ችላ ብሎ የሕልውናውን መለኮታዊ ጥበብ ሳያስታውስ በዚህ ዓለም ተድላ ውስጥ ከገባ በዚህች ፕላኔት ላይ ካሉት ፍጥረታት ምንም ጥቅም የሌለው ፍጡር ሆነ፤ እንስሳትም ሲበሉና ሲጫወቱ ከሰዎች በተለየ በመጨረሻው ዓለም የማይጠየቁ ከሆነ እና ሁሉን ቻይ የሆነው አምላክ፡- (እነዚያም የካዱት ከብቶች እንደሚበሉ ይጣቀማሉ፤ ይበላሉም። እሳትም መኖሪያቸው ናት) (ሙሐመድ፡ 12)። በድርጊታቸው እና ግባቸው እንስሳትን ይመሳሰላሉ, ነገር ግን ለዚያ ይቀጣሉ; ምክንያቱም ከማይረዱ እንስሳት በተለየ መልኩ የሚረዳ እና የሚያስተውል አእምሮ አላቸው።

የአምልኮ (ዒባዳ) መሠረቶት

አላህ በባሮቹ ላይ ግዴታ ያደረገው አምልኮ፥ ለአላህ ብቻ የሚውል ሙሉ የሆነ ፍራቻ፣ መተናነስና ዝቅ ማለትን በውስጡ ያካተተ ከመሆኑ ጎን ለጎን ሙሉ የሆነ ውዴታና ክጃሎትን ለአላህ ብቻ ማዋልን ይጠይቃል፡፡

ስለሆነም ልክ ምግብን ወይም ገንዘብን እንደምንወደው ሁሉ አላህንም ፍራቻና መተናነስን ባላካተተ አኳኋን የምንወደው ከሆነ አምልኮ አይባልም፡፡ ልክ እንደዚሁ አውሬና ጨቋኝ መንግስትን እንደምንፈራው ሁሉ አላህንም ውዴታን ባላጎዳኘ አኳኋን የምንፈራው ከሆነ ከአምልኮ አይቆጠርም፡፡ ሆኖም ግን በስራችን ውስጥ ውዴታንና ፍራቻን ካቆራኘን ትክክለኛ አምልኮን አስገኝተናል፡፡ አምልኮ ደግሞ ሊውል የሚገባው ለአላህ ብቻ ነው፡፡

የአምልኮ ዓይነቶች፡-

1 - ንጹህ አምልኮ;

አላህና መልእክተኛው በተወሰነ መልኩ እንዲደረግ ያዘዙት ሲሆን አምልኮ ብቻ ሊሆን ይችላል::እንደ፡- ሶላት፣ ጾም፣ ሐጅ፣ ዱዓ፣ ዙራ እና መሰል ዒባዳዎች እና እነዚህ ኢባዳዎች ከአላህ ሌላ ለማንም ገንዘብ ማውጣት አይፈቀድላቸውም፣ ለነርሱም ከማንም አጅር መጠየቅ አይፈቀድም።

2- በዓላማ አምልኮ የሚሆነው፡-

ከእነዚህም መካከል አምላክ ለሰዎች ያዘዛቸው ወይም የሚመክራቸው መልካም ሥነ ምግባሮች ለምሳሌ ወላጆችን ማክበር፣ ለሰዎች ደግ መሆን እና የተጨቆኑ ሰዎችን መደገፍ ይገኙበታል።እና ሌሎች በአጠቃላይ አላህ ያዘዛቸው የተከበሩ ልማዶች እና ስነ ምግባሮች ሙስሊሙም እነሱን በመተው እየበደለ ነው በዚህ አይነት አምልኮ ውስጥ አያስፈልግም።ዝርዝር የነብዩ ሰለላሁ ዓለይሂ ወሰለም ክትትል ግን አለመተላለፍ እና የተከለከለው ውስጥ መውደቅ በቂ ነው።

እነዚህን ድርጊቶች የሚፈጽም ሰው ጥሩ ሀሳብ ካለው እና ወደ አላህ ታዛዥነት ሊመራቸው ካሰበ ሽልማቱን ያገኛል።እርሷም ብታደርገው ለእግዚአብሔር ሲል ያላሰበው ከሆነ የሠራው ሰው አይከፈለውም፤ እርሱ ግን ኃጢአት አይሠራም። ከእነዚህ የአምልኮ ተግባራት መካከል እንደ እንቅልፍ፣ ሥራ፣ ንግድ፣ ስፖርት እና የመሳሰሉት ዓለማዊ የሕይወት ጉዳዮች ይጠቀሳሉ።ለአላህ ተብሎ የታሰበ ሁሉ ጠቃሚ ስራ ባለቤት ምንዳ ያገኛል (በእርግጥ የመልካም ስራ ምንዳ አናጠፋም) (አል-ካህፍ 30)።

አምልኮ የተስተካከለና አላህ ዘንድ ተቀባይነት ያለው እንዲሆን ከተፈለገ ሁለት ቅድመ ሁኔታዎችን ማሟላት ይኖርበታል፡፡

ኃያሉም እንዲህ አለ፡- (የጌታውን መገናኘት የሚፈልግ ሰው መልካም ሥራን ይሥራ በጌታውም መገዛት አንድንም አያጋራ) (አል ካህፍ 110)

ንግግሩ፡- (ማንንም በጌታው አምልኮ ላይ አለማጋራት) አምልኮን ለአላህ ብቻ መሰጠትን፣ ሌላውን ነገር ሳይጨምር ያመለክታል።ሱናን መከተል; ምክንያቱም መልካም ስራ ትክክለኛ ነው፡ ስራውም የነብዩን (ሶ.ዐ.ወ) ሱና እስካልተከተለ ድረስ ትክክል አይሆንም። አላህንና የመጨረሻይቱን አገር የሚሻ ሰው በቁጥር በተጠቀሱት በእነዚህ ሁለት ሁኔታዎች እግዚአብሔርን ማምለክ አለበት።

ትምህርቱን አጠናቅቀሃል