د کوچ کولو اړوند احکام او مسائل دا مهال برخه
درس سفرونه او پاکوالی.
د سفرونو په وخت د انسان ډير هغه څه کوم چې په کور کلي وي بدلون خوري ابو هريره رضي الله عنه وايې: نبي کريم صلی الله علیه وسلم ويلي دي: سفر کول د عذاب يوه ټوټه ده انسان په ښه شان سره د خوراک ، ځښاک، خوب کول، وغیره نه بي برخي کوي، نو کله چې په تاسې کې د سفر په وخت خپل حاجت پوره کړي نو په بيړه بايد خپل کور کلي ته لاړ شي. نو د سفر په وخت د طهارت او پاکوالي مسائل او احکامو کې هم تغییر او بدلون راځي چې مسافر يې بايد وپيژني.
په هغه ځايونو کې قضا حاجت ( اودس ماتی) کول حرام دي کوم ځايونه چې دخلکو د ناستې لپاره وي لکه د ونو سوري او يا هغه ځايونه وغیره کوم کې چې خلک ناسته کوي.
عالمانو و يلي دي چې کله څوک په صحرا او شاړه زمکه کې قضاحاجت (اودس ماتی) کوي نو بايد د قضاحاجت (اودس ماتي) لپاره نرمه زمکه وګوري ترڅو يې بدن يا جامي پليتي نه شي او د متیازو څاڅکي ورباندي ونه ګيږي، نو بايد سخته زمکه نه بلکي نرمه د قضاحاجت ( اودس ماتي ) لپاره غوره کړي، همدغه شان بايد قضاحاجت هوا ته مخامخ ونه کړي.
د قضاحاجت (اودس ماتي) په وخت خپل ځان پټ ساتل.
د قضاحاجت (اودس ماتي) په وخت خپل ځان د خلکو نه پټ ساتل يا په يو پردي سره يا په ليري تللو سره واجب دي، د شعبه ځوې مغیره رضي الله عنه وايې: زه په يو سفر کې د نبي کريم صلی الله علیه وسلم سره وم، ماته يې وويل: ای مغیره دا د اوبو چاټۍ راواخله، نو ما هغه راواخستله، نبي کريم صلی الله علیه وسلم روان شو او ليري لاړو چې زما د نظر نه پټ شو او خپل اودس ماتی يې وکړ. په يو بل حديث کې راغلي دي، چې کله به نبي ريم صلی الله علیه وسلم اودس ماتی کولو لیري به تللو.
جعفر ځوې عبد الله د نبي کريم صلی الله علیه وسلم يادونه کوي وايې: هغه څه چې نبي کريم صلی الله علیه وسلم به غوښتل چې د اودس ماتي په وخت په هغې سره خپل ځان پټ وساتي هغه سپر يا د کجورو ديوال وغیره و، [رواه مسلم]. په همدي بنیاد په ځېنې آثارو د حديثو کې راغلي دي چې نبي کريم صلی الله علیه وسلم به کله اودس ماتی کولو نو تر هغه به يې د بد جامي نه ښکته کولي چې تر څو به زمکې ته نيژدي شوی نه و، ځکه چې په دې کې ډير ستر او پرده ده.
د پاکوتالي په نيت په دواړو لاسونو باندي زمکه وهل بیا هغه لاسونه په مخ راښکل، بیا خپل ښي ورغوي تر مړوند په چپ لاس او بیا چپ ورغوي تر مړوند په ښي لاس راښکل ديته تیمم وايې.
په سفرونو کې تییم ته ډيره اړتیا پیدا کيږي په نسبت سره کلي کور ته، دا ځکه چې د سفرونو په وخت هغه عذرونه چې د تییمم وهلو ته لار جوړوي ډير دي لکه د اوبو نشتون يا د اوبو ډير کمښت و غيره.
همدغه شان د تیمم وهل په هغه صورت کې هم جواز لري چې په اودس کولو ډير سخت تکلیف وي د ډيري يخنۍ يا د مرض د وجي نه، د لته د تکلیف نه چې د تیمم وهلو لپاره عذر جوړيږي دا هغه دی چې بنده ډير تکليف او سخته وي لکه د اودس کولو د وجي نه مريض کيږي يا ورته ډير سخت تکلیف رسيږي، یواځې یخني شرعي عذر نه دي.
تیمم وهل په هغه وخت کې جائز دي چې اوبه نيژ دي نه وي ترڅو په هغې اودس وکړي او يا ډيرې يخې وي او د ګرمولويې څه چاره نه وي.
په موزو مسح کول هغه دا چې کله يې موزې، بوټان، يا جرابې وغیره په ښپو کړي وي چې د ښپو قدم يې په بشپړه توګه پټ کړی وی نو چې کله اودس کوي د سر مسح کولو نه بعد په هغه لازمه نه ده چې خامخا دې موزې وباسې او ښپې دي ووينځې بلکه کولی شي چې د موزو په سر مسح وکړي.
په موزو باندي هغه وخت مسح کول جواز لري چې سپا ستره وي او د ښپو قدمونه يې پت کړي وي او د بشپړ اودس کولو نه بعد يې په ښپو کړي وي او په دغه اودس کې يې ښپې وينځلې وي نو بیا کولی شي چې د اودس په مهال په موزو وغیره مسح وکړي او د مسحې کولو مده د مقیم چې په کور کلي کې وسيږي يوه ورځ او يوه شپه ده او د مسافر لپاره دري ورځي او دري شپي دي.
چې کله په موزو وغیره باندي د مسح کولو مدت پاې ته ورسيږي نو خامخا يې بايد د اودس کولو په مهال وباسي او ښپې ووینځي همدغه شان چې کله ورته جنابت وغيره ورسيږي او غسل کوي نو بايد خامخا موزي وباسي او ښپې ووينځي، او چې کله يې موزې وغيره په بشپړ اودس نه بعد نه وي په ښپ، کړي نو بايد د اودس په مهال خامخا موزي وباسي او ښپې ووينځي.
