مالي معاملات دا مهال برخه
درس د سود مساېل
د الله پاک د حکمت په اساس په اسلامي شریعت کې سود خوري ګناه کبیره ده، او په تیر شوي قومونو باندي هم سود خوري حرام وه دا ځکه چې په سود خوري کې ډير لوې فساد دی چې د ټولني وګړي د هغې نه زیانمند کيږي، د الله پا وينا ده: {فَبِظُلْمٍ مِنَ الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ طَيِّبَاتٍ أُحِلَّتْ لَهُمْ وَبِصَدِّهِمْ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ كَثِيرًا (160) وَأَخْذِهِمُ الرِّبَا وَقَدْ نُهُوا عَنْهُ...} [النساء: 160، 161]. نو د یهودیان شويو خلقو د ظلم كولو په سبب مونږ پر هغوى باندې هغه پاكیزه څیزونه حرام كړل، چې د دوى لپاره (مخكې) حلال ګرځول شوي وو او په سبب د منع كولو د دوى ډېرو (خلقو) لره د الله له لارې نه+ (په سبب) د دوى د سود اخيستلو، حال دا چې دوى له دې نه منع كړى شوي وو.
ځېنې هغه څه چې د سود خورۍ خطر په ډاکه کوي د الله پاک دا وینا ده: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَذَرُوا مَا بَقِيَ مِنَ الرِّبَا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (278) فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ} [البقرة: 278، 279] اى هغو كسانو چې ایمان يې راوړى دى! له الله نه ووېرېږئ او هغه باقي پاتې سود پرېږدئ؛ كه تاسو مومنان یئ+ نو كه تاسو ( داسې) ونه كړل، نو تاسو د الله او د هغه د رسول له جانبه په جنګ كولو خبر شئ، او كه چېرې تاسو توبه وباسئ، نو ستاسو رأس المال (اصل مال) ستاسو لپاره دى، مه تاسو ظلم كوئ او نه به پر تاسو ظلم كېږي. په همدې خاطر الله پاک سود خوري نه منع کړي او هغه يې حرام ګرځولې ده او سود خور ته يې د جنګ خبر داری ورکړی دی.
همدغه شان نبي کريم صلی الله علیه وسلم د سود خورۍ د حرام والي تاکيد کړی دی او سود خور ته يې سخت وعيد ورکړی دی، د جابر رضي الله عنه نه روایت دی وايې: لَعَنَ رَسولُ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عليه وسلَّمَ آكِلَ الرِّبَا، وَمُؤْكِلَهُ، وَكَاتِبَهُ، وَشَاهِدَيْهِ، وَقالَ: هُمْ سَوَاءٌ" (مسلم 1598). نبي کريم صلی الله علیه وسلم په سود خور او د سود په راکړه ورکړه کې په لیکونکي او ګواهي کونکو باندي لعنت ويلی دی، نبي کريم صلی الله علیه وسلم ويلې دي: چې دوي ټول په ګناه کې شیک دي.
د سود معنا او مفهوم.
( ربا ) په د عربانو په ژبه کې ډير والي ته وايې په همدې معنا د الله پاک دا وينا ده: {أَنْ تَكُونَ أُمَّةٌ هِيَ أَرْبَى مِنْ أُمَّةٍ} [النحل: 92] په دې وجه چې شي یوه ډله، هغه ډېره زیاته (غالبه او فايده اخيستونكې) له بلې ډلې نه. معنا شمیر يې ډير شي.
د سود معنا او مفهوم.
هر چې د (ربا) شرعي معنا ده: هغه شیان چې اسلامي شریعت حرام ګرځولي دي د هغې په ځېنې شیانو کې ډير والی کول او په ځېنې نورو کې بیا وودار کول دیته (ربا) وايې.
د سود ډولونه.
د ډیر والي سود:
ځېنې خاص هغه شیانو کې ډير والی کول کوم چې په شرعي نصوصو کې ذکر شوی دی او هغه شیان چې په دې پورې په حکم کې پیوسته دي، په دغه ټولو شیانو کې د پير او پلور په وخت ډير والي کولو ته سود وايې، لکه يو صاع ( خاص پيمانه ) ښې خرما په دوه صاعه بي خونده خرما باندي پيرل او پلورل شو.
د نسیا ( وودار ) سود.
په هغه شیانو کې نسیه ( وودار ) کول په کوم کې چې لاس په لاس اخستل واجب دي دیته سود وايې په دې کې ديو جنس په اخستلو کې تاخیر راځي، لکه د يو صاع ( خاص پیمان ) د غنمو په يو صاع د وربشو په نيټه پلورل.
د سود خوري شرعي حکم:
د سود حرام والی په قرآن، سنت، او اجماع سره ثابت دی، امام نووي رحمه الله ويلې دي: ټولو مسلمانانو د سود په حرام والي اتفاق کړی دی او دا يې ګناه کبیره ګرځولې ده.
د سود خورۍ په حرام والي کې حکمت او راز.
۱. رښتنی مالي اقتصادي نظام ته وده او ترقي ورکول، دا ځکه چې سود خور خپل مال په ښه ګټور کارو بار کې نه لګوي ترخپله ترينه ګټه پورته کړي او د ټولنې نور خلک ترینه هم ګټه واخلي، لکه مال په کر کیله، صناعت او تجارت کې ولګوي.
۲. بغیر د عوض نه مال اخستل بنده ول: دا ځکه چې د اسلام مبارک دين د مالي معاملاتو نظام داسي جوړه وي چې تر څو ترينه دواړه خواوې ګټه پورته کړي هر يو تن بايد يو څه ورکړي او د هغې په بدل کې يو څه واخلي او په سود خورۍ کې دا منافع له مینځه ځي.
۳. سود خوري د خلکو په مینځ کې ښیګنړه له مینځه وړي، او دا د اسلامي شریعت د موخو خلاف نظر دی، خکه د اسلام مبارک دين غواړي چې د خلکو په مینځ کې خیر او ښيګنړه خپره شي.
۴. سود خور د ظلم زیاتي نه منع کول، دا ځکه چې سود خور نورو خلکو ته مال په قرض ورکوي او قرضه وړي د سود په قبضه کې راځي.
۵. د ظلم او زیاتي مخه نیول، دا ځکه چې سود خامخا په ي، لوري ظلم وي او د اسلام مبارک دين د ظلم او زیاتي ټول ډولونه له منځه وړي.
د سود خورۍ زیانونه.
د سود خوري ضرورونه او زیانو نه خورا ډير لوې دي، چې په يوه ټولنه کې ټول وګړي د ژ،ند په بیلابیلو برخو کې د هغې نه زیانمتد کيږي.
۱. د سود روحي او اخلاقي ضررونه:
د سود په وجه سود خور په زه ډير سخت او د مال بنده جوړ شي، په نتیجه کې په نورو خلکو باندي ظلم زیاتی خپل حق بولي او د هغوې د اړتیاو نه تاوړه ګټه پورته کوي، او بل لورې نه د فقیر مسکین زړه ټوټه شي ټوله زمکه پرې سره له وسعته راتنګه شي.
په سود سره ټولنیز ژوند له مینځه ځي ټول اوګړي يې یو له بل نه بیل وي زورور په بي وزه خوري او هیڅوک د بل مرسته نه کوي مګر يواځې د خپل منافع په خاطر.
۳. د سود خورۍ اقتصادي زیانونه:
سود مالي اقتصادي نظام په هر پوړې کې له مینځه وړي، په خلکو قرضونه راپڼ شي کارونه ختم شي او په ټولنه کې تجارتي لاس ته راوړڼي کمساري شي.
