مالي معاملات دا مهال برخه
درس د امانت بیان
د يو چا سره په دې خاطر مال یا سازو سامان کيښودل چې د عوض او بدلې پرته د هغې ساتنه يې اوکړي دیته امانت وايې: لکه يوڅوک چې د بل چا سره ساعت، کاړي يا نغدې پيسې کيږدي.
د امانت شرعي حکم او پريکړه
د يو چاسره امانت يو څيز امانت کيښودل شرعي جواز لري او امانت نامه هر وخت چې يو د دواړو خواو اوغواړي ختمه ولی شي او هر کله چې د امانت مالک د هغه غوښتنه اوکړي نو د هغه مال هغه ته ورکول لازم دي او چې کله امانتدار يو چا ته د هغه مال بیرته ورکول اوغواړي بايد د مال مالک بیرته خپل مال د هغه نه واخلي او دا امانتداري د يو بل سره مرسته او مدد کول دي.
په امانتداري کې شرعي راز
کله نا کله په يو چا داسي حالت راشي چې هغه خپل مال و متاع په هغه حالت کې روغ رمټ نشي ساتلی يا خو ورسره د روغ رمټ ساتلو ځاې نه وي يا مریض وي يا ډير د ويري حالت و غیره وي او بل يو څوک کولی شي چې د هغه مال د امانت په توګه روغ رمټ اوساتي.
د همدې راز په موخه الله پاک امانتداري جايز ګرځولې ده تر څو د يو پلوه د مال ساتنه اوشي او له بل پلوه امانتدار اجر او ثواب تر لاه کړي او دا د خلکو تر مینځ اساني پيدا کول دي تر څو هغوې خپلې اړتیاوي په آسانه سره پوره کړي.
د امانتداري په مشروعیت د لیل د الله پاک کتب قرآن کريم او د نبي کريم صلی الله علیه وسلم سنت او د اسلامي امت اجماع او قیاس دی: د الله پاک وينا ده: {إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا} [النساء: 58]. ژباړه: بیله شکه الله پاک تاسې ته حکم کوي تر څو امانتونه د هغې خاوندانو ته ورسوي.
د ابو هریره رضي الله عنه نه روایت دی هغه وايې: نبي کريم صلی الله عله وسلم ويلې دي: «أَدِّ الْأَمَانَةَ إِلَى مَنِ ائْتَمَنَكَ، وَلَا تَخُنْ مَنْ خَانَكَ» (أبو داود 3535). زپاړه: هغه چاته د هغه امانت ورکړه چاچې د خپل مال په کيښودلو سره ته امانتګر جوړ کړي، او هغه حڅوک چې له تاسره خیانت اوکړي نو ته ورسره خیانت مه کوه.
د امانت په توګه د مال قبلولو شرعي حکم او پریکړه:
د هغه چا لپاره د امانت په توګه د مال اخستل غوره او مستحب دي حوک چې د هغه مال ساتنه کولی شي ځکه چې په دي امانتګرۍ کې د يو بل سره د خير ښيګڼړې په کارونو کې مرسته او مدد کيږي او د مال ساتونکي اجر او ثواب ور په برخه کيږي.
د امانتګرۍ بنیادي خبري:
هغه حالتونه چې په هغې په امانتګر د تاوان راځي:
هغه حالتونه چې د امانت مال په تاوان بدلوي:
کله چې د امانت يو څيز د امنتګر سره د هغه له تیری پرته مینځه لاړ په امنتګر يې تاوان نشته مګر امانتګر به کوشش کوي چې د هغې بشپړ ساتنه اوکړي، که چیرته ورته د هغه مال مالک د استعمال اجازه ورکړي نو بیا د امنت نه قرض جوړیږي.
کله چې امانتګر سره ويره پيدا شوه او يا يې د سفر کولو اراده اوکړه نو خامخا بايد د امانت مال خپل مالک ته بیرته ورکړي او که چیرته يې نشو کولی چې مال د هغې مالک ته ورکړي نو د عادل حکمران سره به يې امانت کيږدي او که چیرته يې نشو کولی نو د يو باور ور رښتني سړي سره يې بايد کيږدي تر څو يې خپل مالک ته بیرته ورکړي.
د يو چا سره چې د امانت مال کيښودل شي او هغه يې د ځپل مناسب ځاې نه لري کړي او يا يې د نور مال سره کدډ وډ کړي ټول مال له مینځه لاړ نو امانتګر به يې تاوران ورکوي.
امانتګر امانتدار وي هیڅ کله به هغه باندي تاوان نه وي مګر کله چې هغه د امانت مال ته پاملرنه اونه کړي او يا خپله په هغه مال تیری اوکړي نو بیا به تاوان ورکوي او د اختلاف په صورت کې به د امانتګر خبره سره د قسم کولو قبليږي کله چې ښکاره دلیل شتون ونلری.
د امانت مال بیرته ورکولو شرعي حکم او پریکړه:
د امانت مال د امانتګر سره امانت وي او بیرته مالک ته د هغه ورکول واجب او لازم دي کله چې مالک اوغواړي او که چیرته يې د مالک په غوښتنې سره د هغه امانت ورنکړ او مال له مینځه لاړ امانتګر به يې تاوان ورکوي، د الله پاک وينا ده: {إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا} [النساء: 58]. ژباړه: بیله شکه الله پاک تاسې ته حکم کوي چې امانتونه د هغې خپلو خاوندانو ته ورسوي.
کله چې يو امانتګر سره د ډیرو خلکو امانتونه موجود وي او په هغوې کې يو تن خپل مال بیرته اوغواړي او مال داسي وي چې تلل کيږي يا وزن کيږي يا شمیرل کيږي نو د هغه خپله برخه به ورته ورکړل شي.
