د کوچ کولو اړوند احکام او مسائل دا مهال برخه
درس لمونځ او روژه په سفرونو کې:
کله چې په باغ او دسیال سپا په ځاې کې د لمانځه وخت راشي او خواته يې بل مسجد نه وي نو په همدغه باغ کې د هر لمانځه لپاره آذان کول مشروع.
د عبد الرحمن ځوي او د ابو صعصعه لمسی عبد الله وايې چې ابو سعید خدري رضي الله عنه راته وويل: راته ښکاري چې ستا ګډي بيزي او سحرا ډيره خوښيږي خو کله چې ته په خپله چوپانۍ کې وي او د آذان وخت راشي نو ښه په لوړ اواز آذن وکړه ځکه چې د مؤذن اواز د لري ځاې پوري چې کوم پیری ، انسان او يا بل څيز واوري نو د قیامت په ورځ به د مؤذن لپاره د خیر ګواهي ورکوي، ابو سعيد وويل: چې دا خبره مي د نبي کريم صلی الله علیه وسلم نه اوريدلې ده. رواه البخاري.
له دي معلومه شوه چې اذن ډير زيات غوره والی او فضيلت لري، نو هغه څوک چې په سفر وي بايد په آذان کولو کې هيڅ ډول کوتاهي ونه کړي په يو بل حديث کې راغلي دي: د آذان کونکي تر اواز رسيدلو پورې د هغه ګناهونه بښل کيږي او هر وچ او ولند ورته د الله پاک نه بښنه غواړي چې دده آواز يې اوريدلی وي. (احمد).
.jpg)
هغه څوک چې په سفر وي نو د لمانځه په وخت بايد د قبلې طرف معلومولو کې ښه کوشش وکړي په قبلې سره مطلب د مکې خواده خو چې کله مکه ورته ښکاري نه نو په هغه لور لمونځ کول بسنه کوي او دا ورباندي لازم نه ده چې کعبې ته دې په ډير دقت ودريږي ځکه دا کار ډير ګران دی او د صحابه کرامو نه يې ثبوت هم نشته.
که د قبلې لور لپاره يې کوشش وکړ بیا يې لمونځ وکړ، نو لمونځ يې صحیح دی اګر که د لمانځه وروسته ورته معلوم شو چې لمونځ يې د قبلې لخوا نه بل لورې ته کړی دی مګر که د لمانځه په مينځ کې ورته معلوم شو چې د قبلې لور نه پرته بل خواته يې مخ دی نو په لمانڅه کې به د قبلې لور ته را وګرځي او لمونځ به پوره کړي او که د کوشش پرته يې د قبلې لور نه پرته بل لوري ته لمونځ کړی و، او بیا ورته لوم شو چې لمونځ يې د قبلې لور نه پرته بل لور ته کړی دی نو دغه لمونځ به بیرته اعاده کوي.
د قبلې لور معلومول د نوي جديد آلاتو په مټ يا د نمر د دلارښونو او اشارو په مټ او يا د هغه علاقې والو په خبره او يا د لمانځه لپاره د جوړو محرابونو په مټ دا ټول درست او صحیح دي.
په سفرونو کې د لمانځه پابندي کول ډيره لويه ایماني وظيفه او د رښتني ایمان دليل دی.
په حديث شريف کې راغلي دي: په جماعت سره د يو بنده لمونځ د هغه د يواځې لمانځه نه پنځه ویشت درجي غوره دی، کله چې په شاړه شړګاه کې لمونځ وکړي د هغې لپاره بشپړ کامل اودس وکړي او په ښه شان د هغې رکوع او سجده وکړي نو دغه لمونځ يې پنځوس درجو ته ورسيږي. رواه أبوداود.
او بیشکه دغه لمونځ پنځوس درجو ته رسيږي، ځکه چې دا د الله پاک د تعلق او د هغه نه د ويري دلیل دی تر دي چې دا بنده د خلکو او د هغوې د سترګو نه پناه دی مګر بیا هم د لمانځه پابندي کوي، په حديث شريف کې راغلي دي: ستا پروردګار د هغه شپانه او چوپان نه تعجب کوي چې يواځې په خپله رمه کي لري د غره په سر وي، د لمانځه لپاره آذان وکړي او بیا لمونځ ادا کړي، نو الله پاک وايې: زما دې بنده ته اوګورۍ آذان کوي او لمونځ کوي زمانه يريږي، بیشکه ما خپل دې بنده ته بښنه وکړه او جنتي مې کړ. رواه أبوداود.
په يخو ځایونو کې ډيری خلک د تودوخې په موخه اورونه بلوي مګر غوره دا چې د اور مخامخ بايد لمونځ نه کړی شي خاصکر د امام لمونځ دا ځکه چې د مجوسیانو سره مشابهت او یوشانوالی رانشي ځکه چې مجوسیان د اور عبادت او بندګي کوي، او بل داچې اور لمونځ کوي غافله کوي، خو که چيرته دوي محتاجه وي چې خپل ځانونه ګرم کړي يا داسي بل ځاې نه وي چې د لمانځه ځاې ته تغير وکړي بیا باک نلري.
د دوه لمونځونو يوځاې کولو مطلب دادی چې د ماسپښين لمونځ ادا کړي شي او ورسره د ماذيګر لمونځ هم وکړی شي، همدغه شان د ماښام لمونځ ادا کړی شي او ورسره د ماخوستن لمونځ هم وکړی شي، نو د يو لمانځه په وخت دواړه لمونځونه يو ځاې وکړی شي که جمع تقدیمه وي او که جمع تاخیره وي خو دا په هغه وخت چې د دوه لمونځونو د جمع کولو لپاره شرعي اعذار شتون ولري.
په لمانځه کې د قصر کولو معنا داده: هغه لمونځو نه کوم چې څلور رکعتیز لمونځونه دي هغه دوه رکعته ادا کول، یعني د ماسپښین، ماذديګر، ماخوستن لمونځونه دوه دوه رکعته ادا کول، هر د ماښام او سهار لمونځونه دي په هغې کې قصر جواز نلري.
ځينې هغه شرعي عذرونه چې دوه لمونځونه په يوځاې جمع کول اود سفرونو په مهال په هغې د قصر کولو جواز ورکوي هغه سفر کول دي، او د سفر معنا داده چې يو څوک خپل وطن پريږدي او لري داسي يو ځاې ته لاړ شي چې په ټول ټولنه کې هغې ته مسافر ويل کيږي، ځېنې علماو يې ددې زماني په الاتو سره اندازه کړي چې اټکل يې اتیا کیلو متره کيږي، په همدي بنیاد که چيرته يو څوک د سیال سپا لپاره نيژدي ځاې ته لاړشي چې په ټول ټولنه کې ورته سفر نه ويل کيږي نو بايد په لمونځونو کې قصر ونه کړي، مګر که چيرته لري لاړ شي چې په ټول ټولنه کې هغې ته سفر ويل کيږي نو بیا قصر کولی شي اګر که د سیال سپا لپاره تللی وي.
په لمونځونو کې قصر کول د مسافر لپاره سنت دی.
هر چې د لمونځونو يوځاې کول دي نو که په لاره کې روان وي نو د هغه لپاره جواز لري چې دوه لمونځونه يو ځاې کړي په جمع تقديم سره وي او که په جمع تاخیر سره وي څرنګ چې د هغه مزل سره مناسب وي، مګر هغه وخت چې کله مسافر په يو ځاې کې پړاو ونیسي او وسيدل پيل کړي نو غوره بیا داده چې هر لمونځ په خپل وخت وکړي، خاصکر کله چې په مسجد کې د جماعت لمونځ ادا کولی شي.
په سفر تلونکي بايد د لمانځه په تړاو ډير زیات پاملرنه وکړي تر څو لمونځ په خپل وخت ادا کړي او د سفر په مشغوتیا ځانونه د لمانځه نه غافله نه کړي، الله پاک د جنګ په مهال د لمانځه په هکله ويلي دي: {فَإِذَا اطْمَأْنَنتُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ ۚ إِنَّ الصَّلَاةَ كَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَابًا مَّوْقُوتًا}.( النساء: 103). بیا چې كله تاسو مطمئن (ډاډمن) شئ، نو لمونځ قايموئ (د اطمينان د حالت لمونځ) بېشكه لمونځ له شروع نه په مومنانو باندې په (معلومو) وختونو كې فرض كړى شوى دى.
په جمع بین الصلاتين کې دا کافي او بسنه کوي چې يو آذان وکړی شي او د هر لمانځه لپاره اقامت وکړی شي، او د هر لمانځه نه بعد سنت او اذکار بايد هم وکړی شي.
کله نا کله د سفر په مهال دوه لمونځونه يوځاې جمع کولو او په هغې کې قصر کولو په سر اختلاف د نظر پیدا کيږي، خو په دې وخت کې امام او د مسافرو مشر کله پلار و غيره شو همدوي مسؤله او د همدوې خبره د منلو وړ ده دوې بايد د حق مسلې کوشش وکړي يا د علماو نه په دې هکله پوښتنه وکړي او ټول بايد د دوې خبره ومني او د اختلاف جنګ جګړې نه بايد ډډه وکړي ځکه چې اتفاق رامينځ ته کول هم د الله پاک عبادت او بندګي ده.
د سفر په مهال روژه نيول مقصود او مطلوب نه دي مګر هغه څوک چې ځيڼې خاص ورځي روژه نيول د هغې معمول عادت وي او دغه ورزې د هغه په سفر کې راشي نو کولی چې روژه يې ونیسي.
انس رضي الله عنه وايې: مونږ به د نبي کريم صلی الله علیه وسلم سره په سفر تللو نو روژه دار به بوزه دار ته بد نه ويل او بوزه دار به روژه دار ته بد نه ويل.رواه البخاري.
