مسلمانه کورنۍ دا مهال برخه
درس د بچو حقونه
الله پاک د پلارانو او میندو په زړونو کې دا شوق پيدا کړی دی چې هغوې بايد روغ رمټ بچي اولري همدا ارزو او ارمان زمونږ د پلار آدم او مور حواء علیهم السلام وو، د الله پاک وينا ده: {هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيْهَا فَلَمَّا تَغَشَّاهَا حَمَلَتْ حَمْلًا خَفِيفًا فَمَرَّتْ بِهِ فَلَمَّا أَثْقَلَتْ دَعَوَا اللَّهَ رَبَّهُمَا لَئِنْ آتَيْتَنَا صَالِحًا لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ} [الأعراف: 189]. ژباړه: دى همغه ذات دى چې تاسو يې له یو ځان نه پیدا كړي یئ او له هغه نه يې د هغه جوړه پیدا كړه، د دې لپاره چې د هغې ترڅنګ ارام او سكون حاصل كړي، بیا كله چې سړي (خپله جوړه) پټه كړه (جماع يې ورسره وكړه، نو) هغه حامله شوه په سپك حمل سره، نو هغه به يې ګرځاوه، نو كله چې درنه شوه، دواړو له خپل پالونكي الله نه دعا وغوښتله، (چې) كه چېرې تا مونږ ته روغ بچـى راكړ (، نو) مونږ به خامخا ضرور له شكر كوونكو څخه شو. ددي ارزو او ارمان تر لاسه کيدل يواځې د الله پاک پير زوينه وه چې بايد يواځې د هغه شکر ادا کړی شي.
د اسلام مبارک دین د بچو ښې پالنې ته ډيره پاملرنه کړې ده او بچو ته يې د الله پاک څانګړې پير زوینه بللې ده د الله پاک وينا ده: {لِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ يَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ إِنَاثًا وَيَهَبُ لِمَنْ يَشَاءُ الذُّكُورَ (49) أَوْ يُزَوِّجُهُمْ ذُكْرَانًا وَإِنَاثًا وَيَجْعَلُ مَنْ يَشَاءُ عَقِيمًا إِنَّهُ عَلِيمٌ قَدِيرٌ} [الشورى: 49، 50]. ژباړه: خاص الله لره د اسمانونو او ځمكې بادشاهي ده، څه چې وغواړي هغه پیدا كوي چا ته چې وغواړي جینكۍ وركوي او چا ته چې وغواړي هلكان وركوي+ یا دوى ته هلكان او جینكۍ جمع كوي (دواړه وركوي) او چا ته چې وغواړي شنډ (او) شنډه يې وګرځوي، بېشكه هغه، ښه عالم، ښه قادر دى. همدغه شان الله پاک بچو ته د دنیا ډول او ښاېست بللی دی، د الله پاک وينا ده: {الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا} [الكهف: 46]. ژباړه: مال او زامن خو د دنيايي ژوند زینت دى، او باقي پاتې كېدونكي نېك عملونه ستا د رب په نیز د ثواب په لحاظ تر ټولو غوره دي او د امېد په لحاظ تر ټولو ښه.
اسلامي شریعت د اولاد پالنې ته ډير پاملرنه کړې ده دا ځکه چې اولاد دراتلونکي وخت بنیاد او ستنې دي، د هغوې په وړتیا او ښې پالنې سره زمکه د الله باک په بندګۍ ښاېسته او دوامداره ګرځي د الله پاک وينا ده: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ} [التحريم: 6]. ژباړه: اى هغو كسانو چې ایمان يې راوړى دى! تاسو خپل ځانونه او خپل اهل له داسې اور نه بچ وساتئ چې د هغه خشاك خلق او كاڼي دي. علي رضي الله عنه ددي په تفسیر کې ويلې دي: خپلو بچو ته زده کړه او آدب ورکړۍ، همدغه شان نبي کريم صلی الله علیه وسلم ويلې دي: «من عال جاريتين حتى تبلغا، جاء يوم القيامة أنا وهو» وضم أصابعه. (مسلم 2631). ژباړه: هغه څوک چې دوه جینکې اوپالې چې تر څو لویه شي نو د قیامت په ورځ به زما سره ملګري راشي، د مثال لپاره يې خپلې دوه ګوتې يوځاې کړي.
په پلارانو د مور او پلار اړین حقونه:
پلاران بايد خپلو بچو ته د اوسیدلو ځاې، خوراک، څښاک، لباس، تیار کړي او د هغوې صحت ته بايد پاملرنه اوکړي او په خپلو بچو باندي د شرعې او خپل توان مطابق خرچه اوکړي.
په معنوي حقونو کې تر ټولو اړین هغه حق چې د بچو په خپل پلار باندي وي هغه ښه تربیت او دينې پالنه ده لمړی ورته بايد د قرآن کريم او نبوي سنت او سیرت او اسلامې لارښونې ورزده کړي تر څو ټول شرعې سپارښتنې سره ته ورسوي او د نواهیو نه څخه ځان وژغوري او د ښاېسته اخلاقو خاوند شي او زړه ته يې د الله پاک تعظیم، محبت، پيدا شي او همدغه شان د نبي کريم صلی الله علیه وسلم سره او د اسلام مبارک دين سره مینه کونکی جوړ شي.
د مور او پلار نرمې د خپلو بچو په پالنه او تربیت کې ډيره اړینه خبره ده ځکه چې په نرمۍ سره د بچو ذهني توان او طاقت پیاوړی کيږي مګر ډيره نرمې د بچو سره ښه نه ده ځکه چې په ډيره نرمۍ سره بچې کمزوري او د ژوندون د ستختیو سره د مقابلې توان يې کمزوری کيږي او د مور او پلار ډيره سختي د بچو ذهني توان او طاقت کمزوری کوي لاره يې تورتم کيږي او ډيری وخت د مور او پلار د نافرماني او فساد لامل ګرځي.
په مور او پلار باندي د بچو اړوند دا معنوي حق شته چې بايد د هغوې لپاره په خپله کورنې کې د مینې، محبت، راحت او خوښۍ ځاې جوړ کړي، مور او پلار او مشران ورونه وغیره بايد داسي سختې په خپل مینځ کې او نه کړي چې د هغې بدې پايلې په بجو باندي بد اثر او کړي.
په مور او پلار باندي د بچو معنوي دا حق هم شته چې د خپلو بچو لپاره بايد نیک او د ښو اخلاقو خاوندان ملګري پيدا کړي، او د بد عمله ملګرو نه بايد خپل بچي وژغوري ځکه چې په بچو باندي د ملګرو اثر ډير زیات وي.
مور او پلار بايد خپلو بچو ته پاملرنه اوکړي او د هغوې ټول حالات بايد وڅاري او د اړتیا په وخت هغوې ته نصیحت او لار ښونه اوکړي او له دې موخې لپاره بايد درمیانه لار او مناسب وخت غوره کړی شي، تر څو بچې د مور او پلار نصحیت او لار ښونې ته غوږ ونیسي او د هغوې د نصحیت او لار ښ،نې څخه ستړي نشي.
په مور او پلار د بچو حق:
د شریک ژوند لپاره د ښه خاوند او ښه ښځه غوره کول.
سړي بايد ددي لپاره چې ښځه يې په راتلونکي وخت کې يوه ښه مور جوړه شي بايد د واده لپاره ښه ښځه غوره کړي همدغه شان يوه ښځه چې غواړي خاوند يې په راتلونکي وخت کې يو ښه پلار جوړ شي بايد خپل ځان لپاره يو ښه سړي خاوند غوره کړي.
په ژوندون کې د بچو حقونه.
په نسب او پلرينه کې د بچو حق.
بچي دا حق لري چې په نسب کې خپل پلار ته منوسب کړی شي ځکه چې پلار ته د بچو لپاره د مادي او معنوي حقونه سپارل شوي دي او دا بار بايد سړي په غاړه واخلي، نو په همدې بنیاد هیڅ يو پلار د بچي د نسب نه انکار نشي.
په تی او شيدې ورکولو کې د بچو حق.
د نړیوال عصري څیړنو دا حقیقت په ګوته کړی دی چې د مور په شيدو کې د بچي لپاره ډيرې نفاسني او ټولنيزې او د صحت ګټي شتون لري، ځکه چې د مور په شيدو سره د يو ماشوم ټولې اړتیاوي پوره کيږي او د بدن توان او طاقت يې پیاوړی کيږي او همدا ګټې د ماشوم په راتلونکي وخت کې پکار راځي.
بچي بايد په ښو نومونو سره ونومول شي.
بچو ته ښه نوم کيښودل په مور او پلار باندي واجب دی، نبي کريم صلی الله علیه وسلم خپلو صحابه کرامو ته ددي لار ښونه کړې وه چې خپلو بچو ته بايډ ښه نومونه کيږدي او د بد و نومون څخه ډه ډه اوکړي، او نبي کريم صلی الله علیه وسلم خپله د ځېنې صحابه کرامو نومونه په ښو نومونو سره بدل کړي دي، ځکه چې د ښه نوم ښه پايلې وي د يو انسان په تګ لاره او کړنو کې.
د بچو په پيدائښت بايد د عقیقې خوراک ورکړل شي.
د بچو په پيدائښت بايد د عقیقې خوراک ورکړل شي دا هغه د شکراني خوراک دی چې د يو ماشوم په پيداېښت يوه ذبحه د الله پآک د شکر په خاطر په ځانکړي نیت او شرائطو سره تر سره کيږي، د نبي کريم صلی الله علیه وسلم وينا ده: «كل غلام رهينة بعقيقته، تذبح عنه يوم سابعه، ويُحلق ويُسمَّى» (أبو داود 2838) ژباړه: هغه يو ماشوم د خپلې عقيقې سره ګاڼه وي عقیقه بايد د ماشوم د پيداېښت په اوومه ورځ څاروی حلال کړي او د د ماوشم سر وخروي او نوم ورته کيږدي. (أبو داود 2838). نبي کريم صلی الله علیه وسلم دا هم ويلې دي: «عن الغلام شاتان مكافئتان، وعن الجارية شاة» (أبو داود 2834). ژباړه: د هلک په پيدائښت دوه برابر ګډان او د جينې په پيدائښت يوه ګډ بايد حلال کړی شي.
د بچو تر مینځ بايد د عدل او انصاف پریکړه اوکړل شي.
د بچو تر مینځ نارینه وي او که ښځينه وي په ټولو نفساني او مادي حقونو کې عدل او انصاف اوکړی شي او تر مینځ يې بايد هیڅ ډول تو پير او نه کړی شي، د نعمان بشیر رضي الله عنه څخه روایت دی هغه ويلې دي: تصدَّق عليَّ أبي ببعض ماله، فقالت أمي عمرة بنت رواحة: لا أرضى حتى تُشهِدَ رسولَ الله صلى الله عليه وسلم، فانطلق أبي إلى النبي صلى الله عليه وسلم ليُشهدَه على صدقتي، فقال له رسول الله صلى الله عليه وسلم: «أفعلت هذا بولدك كلهم؟» قال: لا. قال: «اتقوا الله، واعدلوا في أولادكم»، فرجع أبي، فردَّ تلك الصدقة. (البخاري 2587، ومسلم 1623). ژباړه: زما پلار ماته يو برخه د مال راکړه نو مور مي چې عمره بنت رواحه نوميده وویل: تر هغه وخت زه دا توپير نه منم تر څو چې نبي کريم صلی الله علیه وسلم ددي خبرې اجازه ورنکړي، نو زما پلار د نبي کریم صلی الله علیه وسلم خواته لاړ تر څو زما په مال يې آګاه ا ګواه کړي، مګر نبي کریم صلی الله علیه وسلم زما پلار ته وویل: آيا تا خپلو ټولو بچو ته داسي مال ورکړی دی؟ پلار مې وویل: نا نبي کريم صلی الله علیه وسلم وویل: تاسې د الله پاک نه ويره اوکړۍ او د خپلو بچو تر مینځ توپير مه کوي، نو پلار مي رانه بیرته هغه مال واخست. (البخاري 2587، ومسلم 1623).
بچو ته بايد دعاګاني اوکړل شي او د ښیرا نه بايد مور او پلار ډه ډه اوکړي.
نبي کريم صلی الله علیه وسلم ويلې دي: «ثلاث دعوات يستجاب لهن، لا شك فيهن: دعوة المظلوم، ودعوة المسافر، ودعوة الوالد لولده» (ابن ماجه 3862)، وقال: «لا تدعوا على أنفسكم، ولا تدعوا على أولادكم، ولا تدعوا على أموالكم، لا توافقوا من الله ساعةً يُسأل فيها عطاءً، فيستجيب لكم» (مسلم 3009). ژباړه: درې دعاګاني خامخا قبليږي: د مظلوم ښیرا، او د مسافر دعا، او د پلار د بچي لپاره دعا غوښتل.(ابن ماجه 3862) همدغه شان نبي کريم صلی الله علیه وسلم ويلې دي: «لا تدعوا على أنفسكم، ولا تدعوا على أولادكم، ولا تدعوا على أموالكم، لا توافقوا من الله ساعةً يُسأل فيها عطاءً، فيستجيب لكم» (مسلم 3009). ژباړه: تاسې خپل ځان او بچو او مال ته ښیراوي مه کوي، ځکه چې يو وخت داسي شتون لري چې هرڅوک په هغه وخت کې د الله پاک نه يوه غوښتنه اوکړي الله پاک يې غوښتنه پوره کوي. (مسلم 3009).
