مالي معاملات دا مهال برخه
درس د اجارې بیان
دا يو لوزنامه ده چې د يو معلوم کار په سر په جائز ګټه باندي د يو معلوم څيز نه يا په زمه باندي په ټاکلي وخت کې د يو معلوم عوض په بدل کې کيږي.
په اسلامي شریعت کې د اجارې حکم:
اجاره په اسلامي شریعت کې مباح او جائز ده، او په جواز يې کتاب، سنت، او اجماع د امت دلالت کوي، او دا يو ډول خاص لوزنامه ده چې د دوو خوا په مینځ کې کيږي او په دواړو باندي يې پوره کول لازم وي او به هر هغه لفظ سره چې په اجاره دلالت اوکړي تړل کيږي، لکه چې يو څوک بل ته ووايې: تاته مي په اجاره باندي درکړ، يا تاته مې په کرایه باندي درکړ، وغیره لفظونه کوم چې په عرف او عادت کې کارول کيږي.
د اجارې په جواز دلیلونه:
د الله پاک وينا ده: {قَالَتْ إِحْدَاهُمَا يَا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِيُّ الْأَمِينُ} [القصص: 26]. په دواړو كې یوې وویل: اى زما پلار جانه! ته دا مزدور ونیسه، بېشكه ترټولو غوره په هغه چا كې چې ته يې مزدور نیسې، هغه دى چې ښه قوتناك او امانتګر وي.
عائشه رضي الله عنها وايې: "اسْتَأْجَرَ رَسُولُ اللهِ ﷺ وَأبُو بَكْرٍ رَجُلاً مِنْ بَنِي الدِّيلِ، هَادِياً خِرِّيتاً، وَهُوَ عَلَى دِينِ كُفَّارِ قُرَيْشٍ، فَدَفَعَا إِلَيْهِ رَاحِلَتَيْهِمَا، وَوَاعَدَاهُ غَارَ ثَوْرٍ بَعْدَ ثَلاثِ لَيَالٍ، فأتاهما بِرَاحِلَتَيْهِمَا صُبْحَ ثَلاثٍ" (البخاري 2264) نبي کريم صلی الله علیه وسلم او ابو بکر صدیق رضي الله عنه د دیل د قبیلې يو سړی د لارښونکي په څير په اجاره ونیولو، او هغه سړي د قریشو کافرانو په دين مشرک و، دوي هغه ته خپلې سورلۍ ورکړې او دا لوز يې ترینه واخست چې درې ورځې بعد به د سهار په وخت د ثور غار ته سره د سورلو ځان حاضر کړي نو هغه سړي د خپل لوز سره سم درې ورځې بعد د سورلو سره د سهار په وخت د ثور غار ته حاضر شو.
د اجارې د مشروعیت په تړاو حکمت او راز.
د اجارې په مټ په ټولنه کې د خلکو په ژوند کې ډيرې اړتیاوي پوره کيږي، ځکه چې هغوې د کار وکسب والا خلکو ته اړتیا لري تر څو د هغوې ځېنې کارونه سر ته ورسوي لکه د اوۍدیلو لپاره کورنه جوړول، د پير پلور لپاره تجارتي محلونه او دوکانونه جوړول، د سورلۍ لپاره خاص څاروي ساتل، او د سفر لپاره کاړي او نور اسباب تياره ول، تر څو خلک ترينه په خپلو اړتیاو کې استفاده اوکړي، بیا ډيری داسي خلک شتون لري چې دغه د ژوند د تيرولو اسباب په ملکیت کې نلري او نه يې په پيسو پيرلی شي نو هغوې اړتیا لري ترڅو دغه اسباب په اجاره او کرایه سره تر لاسه کړي او دژوند خپلې اړتیاوې ورباندي په آساني ترسره کړي، او دواړه خواوي ددينه برخمند شي، د الله پاک شکر دی.
د اجارې ډولونه:
د مزدور ډولونه:
خاص مزدور:
دا هغه صورت دی لکه چې يو څوک يو مزدور د يو معلوم وخت لپاره په مزدوري ونيسي تر څو ورباندي خپل کار اوکړي، داسي مزدور شرعي جواز نلري چې د بل چا سره مزدوري اوکړي او که چیرته يې د بل چا سره مزدوري اوکړه نو د مزدورۍ نه به يې د هغه کار په اندازه کمی اوکړی شي، او د مزدوري حقدار دی چې کله خپل ځان د کار لپاره اماده او په کار پیل اوکړي، او که چیرته د کار والا د ټاکلې نيټې نه مخکي پرته د څه شرعي عذر نه د هغه د اجارې لوز ماتوي نو مزدور په داسي صورت کې د پوره مزدورۍ حقدار دی، او که چچيرته شرعي عذر مینځ ته راشي لکه د کار والا مریض شو يا د مزدور مزدوري نشي ورکولی نو په داسي صورت کې به مزدوريواځې د هغه کار مزدوري اخلي کوم کار چې يې تر سره کړی دی.
دا هغه اجاره ده چې د يو نه ډير شریکوال ولري، لکه آینګر، بجلي ګر، رنګ مار، درزي وغیره کله چې خپل کاروبار کوي او د نورو خلکو نه د هغوې کار کول قبلوي نو داسي مزدور بل شریکوال د بل چا د کار کولو نه نشي منع کولی، خو داسي مزدور يواځې د هغه کار مزدوري اخستلی شي کوم يې تر سره کړی دی.
د اجارې بنیادي خبرې
د لوز دواړه خواوې.
ددي نه مراد مزدور او د کار والا دي څوک چې د منلو او قبلولو حق لري.
ددي نه مراد د قانون او عرف ( عادت ) برابرمنل او قبلول دي.
فاېده.
د اجارې کولو نه مراد همدا فاېده وي برابره خبره ده چې دا فاېده د انسان نه، یا څاروي، يا بل يو څيز نه وي د همدغې لپاره اجاره کولی شي.
دا هغه مزدوري او بدله ده چې مزدور ته د هغه د کار په بدل کې په لاس ورځي دا مزدوري په پير او پلور کې د قیمت په مقابل کې راځي.
د اجارې لپاره د صحت شرطونه:
مزدوري د وجوب وخت.
يواځې په لوزنامي لاسليک کولو سره مزدوري واجبیږي او د اجاري په وخت پوره کيدلو سره به مزدور خپله مزدوري اخلي.
مګر که چیرته د لوزنامي دواړه خواوي د مزدوري په هکله د وخت نه مخکي يا روسته ورکولو باندي يا په برخي برخي اخستلو باندي راضي شول دا ټول حالات شرعي جواز لري، مزدور په هغه وخت کې د مزدورۍ حقدار ګرځي چې خپل کار په ښه شان او معیار سره سر ته ورسوي.
که چیرته د اجارې لوزنامه په يو عیني څيز باندي شوې وه نو د منفعت تر لاسه کولو نه بعد مزدور د مزدورۍ حقدار ګرځي، د ابو هریره رضي الله عنه نه روایت دی، چې نبي کريم صلی الله علیه وسلم ويلې دي: «قالَ اللهُ: ثَلاثَةٌ أنَا خَصْمُهُمْ يَوْمَ القِيَامَةِ: رَجُلٌ أعْطَى بِي ثُمَّ غَدَرَ، وَرَجُلٌ بَاعَ حُرّاً فَأكَلَ ثَمَنَهُ، وَرَجُلٌ اسْتَأْجَرَ أجِيراً فَاسْتَوْفَى مِنْهُ وَلَمْ يُعْطِ أجْرَهُ». (البخاري 2227) الله پاک ويلې دي: دري ډوله خلک دي چې زه به يې د قیامت په ورځ جګړمار یم: یو هغه څوک چې زما په نوم امان ورکړي او بیا غداري اوکړي، او هغه سړی چې ازاد انسان خرڅ کړي او پیسې يې غړپ کړي، او هغه څوک چې د يو مزدور نه خپل کار پوره واخلي او هغه ته د هغه مزدوري ورنکړي.
هغه حالات چې د اجارې لوزنامه په کې ختمیږي:
د يو خوا په مرګ سره د اجاري لوزنامه نه ختميږي همدغه د اجاري عيني څيز په خڅلاو سره هم د اجارې لوزنامه نه ختميږي، او هغه څوک چې د يو خاص کار لپاره اجاره شي نو د هغه په مرګ سره د اجارې لوزنامه ختمیږي، کله چې د اجارې مدت پاې ته ورسیږي اجاره دار به خپل لاسونه د هغه څيز نه واخلي او خپل مالک ته به يې اوسپاري.
