वसियत (इच्छा) को अर्थ

वसियत (इच्छा): वसियतकर्ता (मृतक) को मृत्यु पछि केही पुण्य गर्ने उद्देश्यले वसियत (इच्छा) गर्न अनुरोध वा उपदेश गर्नु, जस्तैः मेरो केही सम्पत्तिबाट मस्जिद बनाउन वसियत (इच्छा) गर्नु ।

पैतृक सम्पत्तिको भाग-बण्डा भन्दा पहिला मृतकको वसियत (इच्छा) र ऊ माथि रहेको ऋणलाई चुक्ता गर्नुपर्छ, किनकि अल्लाहले नै त्यसलाई प्राथमिकता दिनुभएको छ: :(مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصَى بِهَا أَوْ دَيْنٍ) (النساء: 11). अर्थः "मृतकको वसियत वा उसमाथि रहेका ऋण चुक्ता गरि गरेपछि मात्र भाग-बण्डा गर्नुपर्छ... ।" (अन्-निसा: ११)

वसियत (इच्छा) का अवस्थाहरू

त्यसैले वसियत (इच्छा) का केही शर्तहरू छन् :

1. अनिवार्य वसियत (इच्छा)

यदि कुनै मुस्लिममाथि ऋण वा वित्तीय मामिलाहरू छन्, तर त्यसलाई प्रमाणित गर्ने कुनै दस्तावेज वा कागजातहरू छैनन् भने ती अधिकारहरूलाई प्रमाणित गर्नका लागि वसियत (इच्छा) अनिवार्य छ; किनभने ऋणलाई चुक्ता गर्नु वाजिब हो र जुन वजिब बिना प्रमाण पूरा हुँदैन त्यो प्रमाण पनि वजिब हो ।

२. मुस्तहब वसियत (इच्छा)

मृत्यु पछि उनको सम्पत्तिका केही अंश परोपकारको क्षेत्रमा दान गर्नु; जस्तै आफ्ना केही गरिब आफन्तहरूलाई दान दिनु इत्यादि । यसका पनि केही शर्तहरू छन् :

क- वसियत, उत्तराधिकारीहरू मध्ये कसैको लागि हुनु हुँदैन, किनकि अल्लाहले तिनीहरूको अंश छुट्याइ दिनुभएको छ । रसूल सल्लल्लाहु अलैहि वसल्लमले भन्नु भएको छ: “वारिस (उत्तराधिकारी) को लागि कुनै वसियत छैन ।" (अबू दाउद: ३५६५, तिर्मिजी: २१२०, इब्ने माजह: २७१३)

ख- वसियत एक तिहाइ भन्दा कम हुनुपर्छ, सम्पत्तिको एक तिहाइ भागसम्म जायज छ र त्यो भन्दा बढी निषेध गरिएको छ । किनभने एक सहाबीले एक तिहाइ भन्दा बढी वसियत गर्न खोज्दा रसूल सल्लल्लाहु अलैहि वसल्लमले मनाही गर्दै भन्नु भयो: "एक तिहाइ मात्र र एक तिहाइ पनि धेरै हो ।" (बुखारी: २७४४, मुस्लिम: १६२८)

ग- वसियतकर्ता धनी होस्, ताकि वसियत पछिको बाँकी पैसा उत्तराधिकारीहरूका लागि पर्याप्त होस् । साद बिन अबी वक्कासले वसियत गर्दा उहाँले भन्नु भयो: "तिमी आफ्ना उत्तराधिकारीहरूलाई भीख माग्न गरिब छोड्नु भन्दा धनी छोड्नु राम्रो हो ।" (बुखारी: १२९५, मुस्लिम: १६२८)

3. मकरूह (घृणित) वसियत:

यदि वसियतकर्ताको सम्पत्ति थोरै छ र उत्तराधिकारीहरू गरिब अनि धेरै छन्, भने यसले उत्तराधिकारीहरूलाई गाह्रो हुन्छ । त्यसैले रसूल सल्लल्लाहु अलैहि वसल्लमले साद बिन अबी वक्कासलाई भन्नुभयो: "तिमीले आफ्ना उत्तराधिकारीहरूलाई भीख माग्न गरिब छोड्नु भन्दा धनी छोड्नु राम्रो हो ।" (बुखारी: १२९५, मुस्लिम: १६२८)

4. हराम (निषेधित) वसियत:

यो शरीयाद्वारा निषेधित वसियत हो; जस्तैः कसैले उत्तराधिकारीहरू मध्ये जेठो छोरा वा पत्नीको लागि वसियत गर्नु वा उसको चिहानमाथि गुम्बज बनाउन वसियत गर्नु ।

जायज वसियत (इच्छा) को मात्रा

सम्पत्तिको एक तिहाइ भागसम्म वसियत (इच्छा) गर्नु जायज छ र त्यो भन्दा बढी निषेध गरिएको छ । तर त्यो भन्दा कम हुनु राम्रो हो । जब साद बिन अबी वक्कासले भने, हे रसूल सल्लल्लाहु अलैहि वसल्लम ! "के म आफ्नो सम्पूर्ण धनसम्पत्तिलाई वसियत गर्न सक्छु ?" उहाँले भन्नुभयो: "होइन । " मैले भने: आधा गरम ? उहाँले भन्नुभयो: "होइन । " मैले भने: एक तिहाइ भाग ? उहाँले भन्नुभयो: "एक तिहाइ भाग गर र यो पनि धेरै हो ।" हेर, तिमीले आफ्ना उत्तराधिकारीहरूलाई भीख माग्न गरिब छोड्नु भन्दा धनी छोड्नु राम्रो हो ।" (बुखारी: २७४२)

उत्तराधिकारी नभएको व्यक्तिको लागि एक तिहाइको सट्टा सबै धनसम्पत्तिको वसियत गर्न अनुमति छ ।

वसियतको कार्यान्वयन

मृतकको वसियत (इच्छा) पूरा गर्नु अनिवार्य छ । यदि वसियत गरिएको व्यक्तिले बिना कुनै वैध कारण कार्यन्वयन गरेन भने पाप लाग्छ । अल्लाहले भन्नुभएको छ: (فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ مَا سَمِعَهُ فَإِنَّمَا إِثْمُهُ عَلَى الَّذِينَ يُبَدِّلُونَهُ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ) البقرة/181 अर्थः “जसले वसियत सुनेर पछि त्यसमा फेरबदल गर्छ, त्यसको पाप फेरबदल गर्नेवालालाई लाग्छ । निश्चय नै अल्लाह सबै कुरा सुन्ने र जान्ने हुनुहुन्छ ।" (अल्-बकरह: १८१)

मृतकले छोडेको धनसम्पत्तिलाई उत्तराधिकारीहरू बीच बाँडफाँड गर्ने विधि कुरआन र हदीसले स्पष्ट पारेको छ । ताकि उत्तराधिकारीहरू बीच कुनै विवाद नहोस् । विरासतलाई अल्लाहले आफ्नो हिक्मत र बुद्धि अनुसार निर्णय गर्नुभएको छ, त्यो हाम्रो रीति-रिवाज विरुद्ध भएको बहानामा यसलाई परिवर्तन गर्न कसैलाई अनुमति छैन । अल्लाहले भन्नु भएको छ: (تِلْكَ حُدُودُ اللهِ وَمَنْ يُطِعِ اللهَ وَرَسُولَهُ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ) (النساء: 13). अर्थः “यी अल्लाहका सीमाहरू हुन् । जसले अल्लाह र उहाँको रसूल सल्लल्लाहु अलैहि व सल्लमको आज्ञापालन गर्छन्, अल्लाहले उनीहरूलाई त्यस्ता बगैंचाहरूमा प्रवेश गराउनु हुनेछ जसका भवनहरूको तलतिरबाट नदीहरू बगिरहेका हुने छन् । त्यसमा उनीहरू सदासर्वदा रहने छन् । यो ठूलो सफलता हो ।" (अन्-निसा: १३)

मृतकका सन्तान र आफन्तहरूले विरासतको बाँडफाँड गर्न अनि आर्थिक विवाद र झगडाबाट बच्न आलिम, धर्मगुरु, जानकार व्यक्ति र न्यायपालिकासित सम्पर्क गर्नु राम्रो हो ।

तपाईंले पाठ सफलता पूर्वक पूरा गर्नुभयो