जकात इस्लामका आधारहरू मध्येको तेस्रो आधार हो। यो मालदार व्यक्तिहरूका लागि अनिवार्य गरिएको आर्थिक दायित्व हो। जसलाई अल्लाहले मालदार व्यक्तिहरूको मालबाट निश्चित मात्रामा निकालेर गरिब, निमुखा र आवश्यकतामा परेकाहरूलाई दिई उनीहरूको दुःखमा मलहम लगाउन अनिवार्य गर्नुभएको छ।

१) धन-सम्पत्तिको चाहना र माया मानिसको लागि स्वभाविक कुरा हो। यसलाई जोगाउन र राखि राख्न मानिसले कति प्रयत्न गर्दछ। त्यही लोभ, कन्जुस्याइँ र मालको मायाजालबाट पवित्र पार्न इस्लामले जकात (दान) लाई अनिवार्य गरेको छ। अल्लाहले भन्नु भएको छः (خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا) (التوبة: 103). अर्थः “हे सन्देष्टा ! तिनीहरूको धन-सम्पत्तिबाट दान लिदै गर र यसद्वारा तिनीहरूलाई शुद्धता र पवित्रता प्रदान गर।” (सूरह अत्-तौबा: ९/१०३)

२) जकात (दान) ले आपसी मेलमिलाप, माया र स्नेहको भावना उत्पन्न हुन्छ। किनभने मानिसले प्राकृतिक रूपमै परोपकारीसित सदभाव देखाउँछ र माया गर्छ। त्यसैले मुस्लिम समाजका हरेक व्यक्तिहरू एउटा बलियो पर्खाल जस्तै आपसमा मिलेर बसेका हुन्छन्। जसको कारण चोरी, डकैती र लुटपाटका घटनाहरू निकै कम हुन्छन्।

३) जकात (दान) ले उपासना, अल्लाहप्रति पूर्ण समर्पण र असल मुस्लिमको भूमिका निर्वाह हुन्छ। जुन बेला एउटा धनीले जकात निकाल्छ, उसले अल्लाहको हुकुमलाई कार्यान्वयन गर्छ। यसरी आफ्नो मालिक र दाताको कृतज्ञता ज्ञापन हुन्छ। अल्लाहले भन्नु भएको छः ، (لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ) (إبراهيم: 7). अर्थः “यदि तिमीहरू आभार व्यक्त गर्छौ भने म तिमीहरुलाई अझ बढी कृपापात्र बनाउने छु।” (सूरह इब्राहीम: १४/७)

४) जकात (दान) ले समाजमा रहेका व्यक्तिहरू बीच सामाजिक संरक्षण र सन्तुलनको भावना सुदृढ हुन्छ। जकात दिएपछि धन-सम्पत्ति धनवानहरूको मुठ्ठीमा मात्र सीमित रहदैन, बरु गरीबहरूले पनि फाइदा प्राप्त गर्दछन्। जकातको फाइदाको कारण बताउँदै अल्लाहले भन्नु भएको छः :(كَيْ لَا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ مِنْكُمْ) (الحشر: 7). अर्थः “धन-सम्पत्ति केवल धनवानहरूको हातमा नघुमि रहोस्।” (सूरह अल्-हश्र: ५९/७)

जकातको रकम कुन क्षेत्रमा र कसरी खर्च गर्नु पर्दछ भन्ने कुरालाई इस्लामले हदबन्दी गरेको छ। जकात एक हकदार वा अधिक हकदारहरूलाई दिन सकिन्छ। त्यसैगरी जकातको रकम मुस्लिम हकदारसम्म पुर्याउने संघ-संस्थाहरूलाई दिनु पनि जायज छ। आफ्नै गाउँमा रहेका हकदारहरूलाई जकात दिनु बेस हुन्छ, किनभने उनीहरू पहिला हकदार हुन्।